Amed de her ke şono hewa lêmin beno. Hemserekê Odaya Endezyaranê Derûdorî yê Amedî Resul Lîder dîyar kerd ke Amed de her ke şono hûmara erebeyan vêşî bena, no zî hewa lêmin keno û vat: “Her serre nêzdîyê 7 mîlyon kesî riyê lêminîya awe ra cuya xo vîndî kenê.”
Amed de riyê egzozê erebeyan ra, sîteyê meslekî û gazê jehrinî ra her ke şono hewa lêmin beno. Goreyê Sazgehê Îstatîstîkî yê Tirkîya (TUÎK) serra 2024î de Amed de 171 hezar û 418 erebeyî est bîyê. Na hûmare heta aşma teşrîna verêne ya 2025î bîye 184 hezar 497. Amed de her ke şono hûmara erebeyan vêşî bena. Vêşbîyayîşê erebeyan tesîrêko negatîf xoza û cuya merdiman ser o keno. Seba ke gazo jehrin ke egzozanê erebeyan ra vila beno, beno sebeb ke merdimî problemanê ciya yê nêweşîye reyde rî bi rî bimanê. Sewbîna vêşbîyayîşê erebayan trafîk zî xetimneno û dem bi dem şîyayîş û ameyîşî de zehmetî vejîyenê orte.
Hemserekê Odaya Endezyaranê Derûdorî yê Şubeyê Amedî Resul Lîderî derheqê tesîrê vêşbîyayîşê erebeyan yê merdim û xoza ser o Ajansê ma rê qisey kerd.
‘Lêminîya hewayî tesîrêko negatîf merdiman ser o keno’
Resul Lîder dîyar kerd ke sebebo serekê yê lêminîya hewayî gazê egzozî yê û wina vat: “Na lêminî tena weşîya merdiman ser o tesîrêko negatîf nêkeno, eynê wextî de heme gandar, ekosîstem ser o zî tesîr keno. Hûmara erebeyanê motorî Amed de her ke şono vêşî bena. Gazê egzozî karbondîoksîtî (CO²) û oksîtê nîtrojenî (NO) vejenê. Nê gazî zî mîyanê atmosferî de rewşa hewayî herimnenê û germîye vêşî kenê. Lêminîya hewayî tesîrêko negatîf gede, extîyar û kesanê ke nêweşîyanê kronîk ciwîyenê, înan ser o keno. Riyê nê gazanê jehrîyan ra nêweşîyê sey dejê sereyî, veşayîşê çiman, rincanbîyayîş û problemê cîya yê weşîye yê demdergî merdiman de vejîyenê orte. Vêşbîyayîşê erebeyan, merdim û xoza nêweş fîneno.”
‘Her serre nêzdîyê 7 mîlyon kesî cuya xo vîndî kenê’
Resul Lîder dîyar kerd ke gazê egzozî jehranê sey karbonmonoksît, hîdrokarbon, sulfur dioksît vejenê û vat: “Goreye daneyanê Rêxistina Weşîye ya Dinya (WHO), her serre nêzdîyê 7 mîlyon kesî bi sebebê lêminîya hewayî cuya xo vîndî kenê. Gazê egzozî tesîrêko negatîf heywanan ser o kenê. Herre û awe lêmin benê. Hûmara vêş a erebeyan Amed de tena problemêkê neqilkerdişî yo, eynê wextî de beno sebeb ke xoza biherimîya û no problemêko komelkî yo. Lêminîya hewayî hem weşîya merdiman û hem zî ekosîstemî tehdît keno. Nê semedî ra şaredarî û sazgehê dewlete ganî polîtîkayanê bedilîyayîşî yê xozayî bikerê. Şaredarî û sazgehê dewlete seba pawitişê cuya ekolojîk muhîm ê. Vêşkerdişê projeyanê ronayîşê daran ganî bêro kerdene.”
