Bi na maqale mi waşt ke pergalê jurîyî, wijdano kesayeyî û dînamîkê komelî bi fîlmê 12 Merdeyê Hêrs biga dest. Fîlmê 12 Mêrdeyê Hêrsî nîşan dano ke adalet çiqas bi qiymetir o û heto bîn zî şikneyayo.
No fîlm, mi demê zanîngehê lîsanê berzî de mi tavsîyekerdişê mamosteyêkî ser o temaşe kerdbî. Fîlmêko zaf balkêş bî. Fîlmê 12 Mêrdeyê Hêrsî serra 1957î de bi derhênerîya Sîdnet Lumetî ra ameybî antiş. Demê antişê nê fîlmî de hawil eserê tîyatro yê Regînal Roseyî ra ameybî girewtiş. Fîlm de behsê qerargirewtişê endamê jurî yê mahkeme ra yeno kerdiş.
Fîlm de esil têgehê adaletî ser o pers yeno kerdiş. No fîlm yew mekan de vîyareno û şaheserêko mînîmalîst o. Xozayî merdimeyî, wijdan û adaletî ser o famdayîşêk balkêş pêşkêş keno. No nuşteyê xo de ez wazena xususî babeta adaletî, pergalê jurîyî, verpirsîyarîya şexsî û tesîrê komelî ser o bivindera.
Pergalê jurîyî û ezmûnê adaletî
Fîlm de, ciwanêk yeno îdiakerdiş ke pîyê xo kişto. Mahkeme zî 12 mêrdeyî seba wezîfeya jurîyî weçînîto. Nê 12 jurî odeyêk de kom benî. Seba sûcdarkerdişê ciwanî ser o şerto ke 12 endamê jurîyî raya ‘eya’ bişuxulnî, eke 12 endamê jurîyî raya ‘eya’ bide, ciwan yeno îdamkerdiş.
Weçînayîşê ewilî yê jurî de 11 kesê qerarê ‘sûcdar o’ danî la kesêk tena qerarê ‘bêsûc o’ dano. Jurîyo 8. (Henry Fonda) rayê bêsûc dano û bi na raye fîlm destpê keno. Yew îtîraz nîşan dano ke adalet çiqas hassas o.
Pergalê jurîyî, seba temsîlkerdişê demokratîke yê adaletî ameyo awankerdiş la no fîlm nîşan dano ke no pergal bêkusur aver nêşono. Endamê jurîyî, yew bi yew goreyê şexs û hîsê xo hereket kenî. 3 endamê jurîyî seba ke domanê xo reyde problem cuyayî, no ser nêzdîbîyayîşê înan ê verba ciwanî, zaf tundî yo. 9 endamê jurîyî zî goreyê sinifa komelî yê ciwanî û kokê neteweyî yê ciwanî ra hereket kenî. No zî nîşan dano ke adalet objektîfî ra dûr keweno û subjektîfî ra şono.
Pawitişê adaletî û wijdano kesayeyî
Endamê Jurî ya 8. fîlm de sey sembole gêrayîşî yê adaletî yeno nîşandayîş, nê endamê jurîyî, çarçiweya rêgeza ‘Şiko makul’ adalet sey netîce nê, yew pêvajoyêk nîşan dano. Bi israr heme delîlan ser o vindeno û cigêrayîş keno, no zî nîşanê pergalê wijdanî yê kesayeyî dano. No nêzdîbîyayîş tesîrê jurîyê bînî zî keno û sereyê înan de guman awan virazeno. No zî mesajêko balkêş o.
Fîlm de nêzdîbîyayîşê komî, senî tedayîya merdimî keno nîşan dano. Fîlm nîşan dano ke adalet çiqas şikneyayo, no zî nîşan dano ke delîlan ra ra binkeya adaletî yê. Bi na maqale mi waşt ke pergalê jurîyî, wijdano kesayeyî û dînamîkê komelî ser o biga dest. Fîlmê 12 Mêrdeyê Hêrsî nîşan dano ke adalet çiqas bi qiymetir o û heto bîn zî şikneyayo.
