Xebatê ke çarçewaya Hewteyê Heqanê Merdiman de ameyî kerdene, ameyî dîyarkerdene ke meseleya Kurdî astengê tewr muhîm o ke vernîya demokratîkbîyayîşê Tirkîya girewto
Hêrişê paramilîterê SMO’yî ke Tirkîya piştî dana ci û Sûrîye Vakur û Rojhelatî ser kenê ameyî protestokerdene. Xebatê ke çarçewaya Hewteyê Heqanê Merdiman a 10-17ê Kanûne de zaf şaristanan de ameyî organîzekerdene, bale ame antene binpêkerdişê heqan ser ke mîyanê serrêk de qewimîyayê û ame dîyarkerdene ke meseleya Kurdî astengê vernîya demokratîkbîyayîşê Tirkîya yo.
Xebatê hemparî yê ke Baroya Amedî, Komela Heqanê Însanan (ÎHD), Komela Cinîyan a Rosa, Weqfa Heqanê Însanan a Tirkîya (TÎHV), Komela Huqûqnasan a seba Azadîye (OHD) û Odaya Doxtoran munasebetê Hewteyê Heqanê Merdiman ra şaristan de organîze kerdî, dewam kerdî. Çarçewaya protesto û xebatan de Meydanê Berê Koyî(Şêx Seîd) ra heta Berê Sarayî rayîrşîyayîş virazîya.
Pawitoxê heqanê însanan û temsîlkarê sazgehan ke pankartê “Aştî bi heqanê merdiman mumkin a” girewtêne, uca ra heta Berê Sarayî ke verê hepisxane bî û xebatanê kuçeyan de esteyê zaf kesan tede vejîyaybî, rayîr şîyî. Rayîrşîyayîşî de sloganê “Şerî rê bes, aştî nika” û “Jin, Jîyan, Azadî” ameyî dayene û dima hemparî Sekreterê Şûbeyê ÎHD’yî Omer Samanî beyanat wend.
Saman behsê hêrişanê Sûrîye û Sûrîyeya Vakur û Rojhelatî kerd û va ke ‘Herême de demêko newe dest pêkeno.’ Samanî wina dewam kerd: “Ma heme aktoran verê ci komelê mîyanneteweyî û Tirkîya ra veng danê ke ê nê demê neweyî de ke prosesê çareserî û muzakere yo; şar, bawerî û heme komelî ke Sûrîye de yê, Sûrîye û Rojawanî de helwêstêko aşitîyane bigîrê. Ma reyna veng danê komelanê mîyanneteweyan ke amancê ey o ke dinya û komelan mîyan de aştî û emnîyet temîn bikero; ganî goreyê huqûqê însanî, vera şerî ke benê sebebê merg û xirabîya şarê sivîlan, wezîfeyêko aktîf bigîro xo ser.”
Samanî wina dewam kerd: “Meseleya binpêkerdişê heqan a muhîme yê hepisxaneyan, a ya ke verê ci Sazgeha Ceza û Înfazî ya Girewteyî ya Tîpê F’yî ya Ewlekarîya Berze ya Îmralî de û zaf hepisxaneyan de tecrîdo ke dewam keno. Ma veng danê ke ganî nê tetbîqî ke bêhuqûqî yê û tecrîd û îzolasyonî peymananê neteweyî û mîyanneteweyî ra eks ê , lez vindî bibê. Serekê PKK’yî Abdullah Ocalanî ser o ke hepisxaneyê Girawa Îmraliyî de yo, 23ê Teşrîna Verêne 2024î de badê tecrîdê giran ke bi serran o ke dewam keno, zîyaretê keyeyî ame kerdene. Ganî tecrîdo ke Ocalanî ser o yeno tetbîqkerdene û heme astengîyê vernîya heqanî ey ra bêrê wedarnayene û seba çareyêka demokratîk û aşitîyane ya meseleya Kurdî muzakereyî dest pêbikerê. Ma reyna veng danê ke astengê ke vernîya zîyaretê pawitoxan û keyeyan ê mehkumanê hepisxaneyê Girava Îmralî Veysî Aktas, Omer Xeyrî Konar û Hemîlî Yildirimî bêrê wedarnayene.”
Peynî de; sere de Tirkîye dima heme dewletê ke Beyannameyê Pêroyî yê BM’yî de wayîrê îmzeyî yê ma veng danê înan ke, ê bê ke ziwan, bawerî, netewe, cinsîyet, nîjad, kultur û çîyê bînî ferq bikerê, goreyê şertanê peymane wezîfeyê xo bîyarê ca. Heqê ciwîyayîşî pîroz o û ma hêvîya ciwîyayîşêko azad û bi rûmet de yê.
RIHA
Merkezê Heqanê Însanan ê Baroyê Riha, Komela Huqûqnasan a seba Azadîye (OHD) û Şûbeyê Riha yê Komela Heqanê Însanan (ÎHD) derheqê 10ê Kanûne Hewteyê Heqanê Merdiman de beyanatêko hempar da. Beyanat Baroyê Riha ver de ame dayene. Endamê komelan û pawitoxî ke baro de qeydkerde yê, aktîvîstê Partîya Wekhevî û Demokrasîya Şaran (DEM Partî), Partîya Herêmanê Demokratîkan (DBP), Tevgera Jinên Azad (TJA) û unsurê Platformê Ked û Demokrasî ya Riha zî beşdar bîyî.
Serekê Baroya Riha Abdullah Oncelî va ke azadîya vatişî Tirkîya de binê mengeneya dadgerîye de ya û îlawe kerd: “Sîyaseto ke muxalîfî bikerê, bêîmkan o û zaf çalakîyê înan ameyê krîmînalîzekerdene û tîya ra unsurê sûcî vejîyayî.”
Oncelî bale ant şer û qirkerdişan ser o ke Rojhelatê Mîyanênî de benê û va: “Demê peyênî de hêrişê ke Rojawanî ser o bîyî û rewşa şerê Sûrîye bişîdet bî. Nê şerî de bi seyan sivîlan cuya xo vindî kerde. Reyna ame vatene ke operasyonanê hewayî yê Tirkîya de sivîlî merdê. Kam hetî ra û kamcîn şertan de beno wa bibo, seba qirkerdiş û kiştişê însanan kes nêeşkeno hincet bivîno. Coka, kam ke peyê nê wehşetî de est o, kamî ke no sûcê însanîye kerdo, ganî lez vejîyo orte û vernîya qirkerdişanê neweyan bêro girewtene.”
DÊRSIM
Şûbeyê ÎHD’yî yê Dêrsimî, Kuçeyê Hunerî de ameybî têhet û hetê Abîdeya Heqanê Merdiman şî. Badê rayîrşîyayîşî ke pankartê “Şer kişeno aştî dano ciwîyayîş” ya Kurmancî, Kirmanckî û Tirkî reyde bî, mudirê ÎHD’yî Ozgur Ateşî beyanat wend. Ateşî ke bale ant Beyannameyê Pêroyî yê Heqanê Merdiman ser o, behsê qeyûm, tetbîqê antî-demokratîkî û tecrîdî kerd ke Îmralî de dewam keno. Beyanat bi ronayîşê qeremfîlan Abîdeya Heqanê Însanan ser o qedîya.
MERSÎN
Şûbeyê ÎHD’yî yê Mersînî çarçewaya Hewteyê Heqanê Merdiman de kartê piştîdayîşî şawitî mehkumanê hepisxaneyan. Kartî awanîya şûbeyî de ameyî hedrekerdene û dima Parka Domananê Azadan de beyanat ame wendene. Beyanatî de ke pankartê “Şer kişeno, aştî dana ciwîyayîş” ame girewtene, sloganê “Însan, bi heqanê xo însan o” û “Ma vînenê, ma nêvindenê, ma têkoşîn danê” ameyî vatene.
BATMAN
Batman de zî, ÎHD’yî Parka Yilmaz Guneyî de beyanat da. Beyanat de ke pankartê “Serrgêra qebulkerdişê beyannameyê pêroyî yê heqanê însanan de ma vînenê, ma nêvindênê, ma têkoşîn danê, însan bi heqanê xo însan o” ameyî girewtene, Platformê Ked û Demokrasî yê Batmanî, OHD, Baroya Batman û pawitoxê heqanê însanan beşdar bîyî. Hemserekê Şûbeyê ÎHD’yî ya Batmanî Ehmed Şîrayî tîya de qisey kerd û va ke însan bi heqanê xo însan o û bale ant bêhuqûqîyan ser o.
Baroyê Batmanî zî Parka Ataturkî de beyanat da. Beyanatî de Serêka Merkezê Heqanê Merdiman a Baroyê Batmanî Nesrîn Bîlge Ergul qisey kerd û bale ant ke şaro ke vera tayînkerdişê qeyyûman vejîyayo, marûzê îşkence mendo.
Nînan ra teber Îstanbul, Edene, Hatay, Mardîn, Agirî, Sêrt û şaristananê bînan de zî protesto û çalakîyê winayênî ameyê kerdene.
