Kendişanê ke dewa qezaya Kerboranî ya Mêrdînî de ameyî destpêkerdene de, îcadê dewrê neolîtîkî yê 12 hezar serran verî, tarîxnasan şaşî de veradayî.
Gîrê Morîka ke Taxa Ilisuyî ya qezaya Kerboranî ya Mêrdînî de yo, bi tarîxê xo yê 12 hezar serran, reseno tarîxê merdimîye. Arkeolog û tarîxzanê ke 13 serrî yo herême de xebitîyenê, vanê ke dima ke kendişî temam bîyê, kitabê tarîxê dinya bigurîyê.
Cayo ke tarîx de seba 25 şaristanîyan sey Sumer, Akad, Babîl, Hîtît, Asur, Urartu, Roma, Ebasî, Selçuqî û Osmanîyan keyeyîye kerda, hetê Mudirîya Muzeya Mêrdînî ra çarçeweya xebatanê seba pawitiş û belgekerdişê esteyanê kulturî yê ke binê tesîrê projeyê Bendawê Ilisuyî û HESî de manenê de, serra 2012î de kendişê arkeolojîkî ameybî destpêkerdene û sezonê înan o 3. temam bi.
Perestgehêko 12 hezar serran
Goreyê xebera Rojnameyê Guneydogu Expresî girê de ke qasê 2,5 hektar pîl o û heta nika se ra 15ê kendişê ci temam bîyo, 6 tebeqeyî ameyî tesbîtkerdene ke na prosesê mabênê dewrê Epîpaleolîtîkî heta merhaleya B ya Dewrê Neolîtîkî yê Verênî yê Bêqabqerûnan (Çanak-Çomleksîz) nîşan dana. Kendîşan de, binê bananê keyan de 69 mezelan de resayî îskeletanê 118 kesan ser ke bi bawerîya reynabîyayîşî, sey cenînî (halê zereyê marda xo de) dizeyê înan antê zereyê xo û ameyî defin kerdene. Reyna perestgehêko ke 4 stêlê ci est ê û texmîn beno ke yê 11 hezar û 300 serranê dewrê Neolîtîkî yo, ame vetene roje ser.
Serê îskeletan de 20 hezar morîkî ameyî dîyayîşî
Mezelan de ke îskeletî tede bî, teqrîben 20 hezar morîkî ameyî dîyene ke edetanê komelanê dewrê Neolîtîkî nîşan danê û bi materyalanê sey serpentîn, kewe-kilsin, klorît, kewe-qum, estik, obsîdyen, fosfat, sifir, malakît û curbecur kewtanê çayî ameyî viraştene. Nê morîkî bi şiklanê ga, ask, leopar, mar, dûpişk û bizana kovî de bî. Seba xemilnayîşî qayîş û tokê ci, eşyayê ke bi nexşanê estikan xemilîyayê, qopçeyî, goşareyî û xeylê eşyayê bînî yê xemilî zî vejîyayî.
Nê kifşan mojna ke Boncuklu Tarla hetê dewrê Neolîtîkî yê Bêqabqerûnan ra seba herêma Mêrdînî cayê niştecîbîyayîşî yo yewin o ke heta nika tesbît bîyo û hem seba herêma Corê Dîcleyî hem zî seba prosesê Neolîtîkbîyayîşê Mezopotamyaya Zimeyî zanayîşêko zaf muhîm peyda kerdo.
Se ra 15ê kendişan temam bîyo
Her çiqas şêwirmendîya zanistîye ya kendişanê Gîrê Morîka hetê Beşê Arkeolojî yê Unîversîteya Mêrdîn Artukluyî ra bêro kerdene zî, serekîya kendişî hetê Serekê Beşê Arkeolojî yê Fakulteya Fen û Edebîyatî ya Unîversîteya Kocaelîyî Prof. Dr. Ayşe Tuba Okse ra yena kerdene. Xebatê kendişî, bi teqrîben 50 karker û 15 arkeologan, herayîyêka pîle de ameyî kerdene. Kewtîşanê ke ameyî kerdene de heta nika tenya xebata erazîyêko se ra 15 temam bîya. Kifşî û eseranê tarîxî yê ke kewtîşan de vejîyayê, teslîmê Muzeya Mêrdînî benê û uca de binê pawitişî de yê.
