Qirkerdişê Mereşî ser ra 46 serrî vîyartî la faîlî hema zî nêameyê vetene. Têkoşîno ke komelê Elewîyan seba muhakemakerdişê berpirsîyaran dano, serran ra nat yena astengkerdene.
Qirkerdişê Mereşî ser ra 46 serrî vîyartî la faîlî hema nêameyê vetene. Hêrîşê faşîstan ke 19ê Kanûne 1978î de dest pêkerd û hewteyek ramitî, tede 111 kesî seba ke Elewî bîyî, ameyî kiştene. Qirkerdişî de 100î ra vêşêr kesî dirbetin bîyî, 200î ra vêşêr keyeyî û nêzdîyê 70 cayê karî ameyî veşnayene û talankerdene.
Şewa 19ê Kanûne 1978 de yew nîjadperest bombeya ka qewetê xo kêmî ya, Sînemaya Çîçegî de ronaye; na bomba bîye destpêkê zincîrê hedîseyan ke qirkerdiş vet meydan.
Grûbêka faşîstan ke qezaya Turkogluyî ra ameybî, bi dirişmeyanê ‘Gonîya Ma Birişo zî Serkewtiş yê Îslamî yo’ û ‘Tirkîya Musliman a’ grûbê seyrkerdoxan girr kerdî û partîya CHP’yî ser o hêrîş kerd.
Dima ke bomba teqîyaye, Okkeş Kengerî itiraf kerd na bomba pê talîmatê Serekê Şûbeyê Mereşî yê Komela Ciwananê Nîjadperstan Mehmet Leblebici û Sereko 2. Mustafa Kanlidereyi teqnaya.
Roja bîne yew qehwexaneyo ke Elewîyî tede roniştêne, ey ser bomba ameye eştene. 21ê Kanûne de di endamê TOB-DER’î (Komela Têgêrayîş û Hetkarîya Heme Mamostayan) ameyî kiştene.
‘Keso ke yew Elewî bikişo panc rey beno hecî’
22ê Kanûne de, wexto ke na cenaze ameyêne berdene, faşîstan bi vatişê ‘nimajê cenazeyê komunîst û Elewîyan nêbeno’ grûbe tahrik kerd û hêrîş kerd. Îmamê Camîyê Baglarbaşî Mustafa Yildizî xutba îneyî de nê ‘hosî’ dayî:
‘Merdim bi rocegirewtene û nimajkerdene nêbeno hecî, eke merdim Elewîyêk bikişo sey panc rey şîyayîşê hecî sevab gêno; ganî heme birayê ma yê dînî vera hukmat û komunîstan û bêdînan de sere wedarnê; ma do Elewîyanê ke dormeyê ma de yê û sunîyê CHPyijan ê bêîmanan pak bikê.’
Wexto ke grûbe vila bî û cenazeyî orte de mendî, grûba hêrişkaran ke polîsan mudaxele nêkerdbî, şîye çarşîya bajarî de cayê karê Elewîy û CHPyijan xeribnayî. Pêrodayîşan de 3 kesî ameyî kiştene.
Şewa 22ê Kanûne de faşîstan taxanê sunîyan de va ‘roja bîne do Elewîyê çepgirî bi çekan hêrîş bikerê’ û şar bi hawayêko pêroyî çek girewt.
Pîzeyê cinîyanê diganîyan ame dirnayene
23ê Kanûne de serebûdê Mereşî êdî çarçewa pêrodayîşê têdimayî ra vejîyayî û bîy qirkerdişê vera heme çepgir û Elewîyan.
23ê Kanûne de şarê Mereşî bi nê anonsanê ke hoparlorê beledîye ra vejîyayî, heşar bî:
‘Elewî komunîstan awa ma jehrin kerde’, ‘Elewî Taxa Yoruk Selîmî de birayanê ma yê dînî qir kenê, biresê hawara înan ey Umetê Muhemmedî’, ‘Kamî ke Homayê xo ra hes keno wa birayanê xo yê dînî rê hetkarî bikero û vera Elewîyan de vindero.’ Nê anonsî vengê qirkerdişî bîy. Qirkerdişo ke çar rojî ramit, tede êrişkaran keyeyanê Elewîyan ke verê cû nîşan kerdbî, bi balte, satir, dar û çekan hêrîş kerd. Înan nêewna ke pîr o yan doman o û dest bi qirkerdişê pêroyî kerd. Pîzeyê cinîyanê diganîyan dirnayî, cinîyê ke keye de bîy verê çimanê domananê xo û mêrdeyê xo de ameyî tecawuzkerdiş. Heta ke qirkerdiş ramit hêzê dewlete cayêk de çin bî.
24ê Kanûne de qedexeyê tebervejîyayîşî îlan bî la tena hêzê dewlete ke nêeşkayêne ewlehîya xo zî bikerê, goreyê kanûnî kerd, tena hêzê dewlete nêvejîyayî teber. Reyna heta ke tansîyon her roj berz bî û ameybî waştiş ke hêzê dewlete bêrê la 21ê kanûne ra walîtî hêzê leşkerî nêşawitî. Dima ke hêrîşî hêzanê polîsan ser o bî, seba ke ‘pêrodayîşê polîs û şarî nêbo’, 23ê Kanûne de heme polîsê bajarî karî ra ameyî girewtene. Nê şertan de 24ê Kanûne de, grûbanê çekdaran ke dew û qezayanê dormeyî ra faşîstî ardî, hêrîş vejîya dereceyê qirkerdişî.
111 kesî qir bîyî, bi seyan kesî dirbetin bîy
Hêrîşî ke 25ê Kanûne de qedîyayî, goreyê belgeyê resmîyan 111 kesî ameybî kiştene. Dima qirkerdişî bi hezaran Elewî Mereş ca verda û rema bajarêko bîn. 210 keye û 70 cayê karî ameyî veşnayene û xirabnayene.
Hukmat mecbur mend ke îdareyê ohalî îlan bikero. Dewaya qirkerdişê Mereşî heta 1991î ramit. Sucdarê dewa yo 1. Okkeş Kenger bî ke dima peynameyê ey bî Şendiller û bî parlementer. Kesê ke ceza girewte, dima demêk ra tepîya ameyî verdayene.
Xeta Mereşî cayêko muhim bî çunke uca de Elewîyê Kurdî est bîy. Coka sebebê qirkerdişî ra yew zî o bî ke a herême de şarê ucayî uca ra bido koçkerdiş û a herême bikero veng ke yewîya kurdanê Elewîyan vila bibo û Elewîyê Tirkî zî mîyanê Sunnîyan de asîmîle bibê û bibê Sunnî.
Bulent Ecevît ke o wext serekê CHP’yî û serekwezîr bî, arşîwê ey de raporê ke hetê eleqedaran ra ameyo şawitene da zanayîş ke destê MÎT’î qirkerdişî de est o. Raporo ke 3ê Çeleyî yê 1979î ra yo, tede derheqê têkilîya MHP-MÎT û qirkerdişê Mereşî de melumatê detayinî ameyê dayene.
Yew aşme ra dima qirkerdişî de raporê MÎT’î de ameyo vatene ke nîjadperestan qerar dabî ke ‘dersêk’ bidê çepgiran û Elewîyanê ke înan ra piştî gênê. Rapor de behs beno ke no qerar kombîyayîşî de ke serekê MHP’yî yê bajarî û endamê Komela Ciwananê Nîjadperestan (UGD) û yew endamê merkezî tede kombîyaybî, ameyo girewtene. Belgeyêna MÎT’î de ameyo vatene ke Okkeş Kengerî bomba eşta sînema ser o û dima vila kerdo ke vanê çepgiran bomba eşta.
Dosyaya qirkerdişê mereşî bêvengîye de ameye padayene
Okkeş Şendiller hema sey faîlê qirkerdişê Mereşî nêameyê cezakerdene, tena sey “şahîd yeno mojaneyene. Yena waştene ke rastgirîye bêra rîsipîkerdene. Dosya mîyanê bêvengîye de ameye padayene.
Serran ra dima reya verêne 19ê Kanûne yê 2010î de kesê ke Mereş de cuya xo vindî kerda, ameyî vîrardene. Yew grûba faşîstan waşt hêrîşê kortejî bikê. Serranê bînan de zî bi sebeboganê cîya-cîyayan destûrê vîrardiş nêdîya. Serran ra nat bi behaneyanê ewlekarî her tewir aktîvîte yeno qedexekerdene. La reyna zî Elewî şinê Mereş û panel û sohbetan kenê.
