Endamê Konseya Rayberî yê KCK’yî Zubeyîr Aydarî derheqê raporanê partîyanê sîyasîyan de ke teslîmê komîsyonî kerdî, îfade kerd ke raporê AKP, MHP û CHP’yî nêeşkenê problemî çareser bikerê û va: “Raporê her di partîyanê îqtîdarî ganî bibedilîyê. Bi nê zîhnîyetî çîyêk nêreseno netîceyêk.”
Prosesê Aştî û Komelê Demokratîkî ke Vakurê Kurdistanî û Tirkîye de dest pêkerdo, merheleya 2. de yo. Na merhele; prosesê vetişê qanûnanê hewceyan ê seba çareserîya problemê kurdî ya. Partîyê sîyasîyî ke Komîsyonê Meclîsî de yê, raporê xo pêşkêşê komîsyonî kerdî.
Rayberê Şarê Kurdî Abdullah Ocalanî mesajê xo yê peyêne de derheqê vetişê qanûnan de “Qanûnê hemwelatîya azade, Qanûnê Aştî û Komelê Demokratîk û Qanûnê Azadîye” sey prensîbê bingeyîn ê prosesî pênase kerdî.
DEM Partî zî na çarçewa de serê esasê qanûnanê hemwelatîya têduşt, pêardişê heqê perwerdeyê fermî yê ziwanê dayîke, qanûnê entegrasyonê demokratîkî û qanûnê aştî yew rapor pêşkêşê komîsyonî kerd. AKP, MHP û CHP’yî raporanê de ke pêşkêşê komîsyonî kerdî, ca nêda heqanê neteweyî ê şarê kurdî û qanûnê ke çareserîya problemê kurdî ra dûrî yê, pêşnîyaz kerdî.
Komîsyonê Meclîsî do badê serra newîye yew raporo hempar amade bikero û pêşkêşê Komîsyonê Meclîsî bikero. Komîsyonê ke kombîyayîşê xo yê 20. viraşt, xebatê xo 2 aşmî derg kerdî. Nika ra tepîya komîsyon do serê esasê amadekerdişê metnê hemparî xebatanê xo bidomno. Hetê bînî ra Tirkîya vera Îdareyê Xoserî yê Vakur û Rojhelatê Sûrîye ser o tehdîtanê xo domnena. Tehdîtê Tirkîya yê vera Rojavayî tesîrêko negatîf prosesî ser o kenê û îhtîmalê hêrişan fikaranê qedîyayîşê prosesî xo reyde anê.
Mîyanê nê averşîyayîşan de Prosesê Aştî û Komelê Demokratîkî ke serra zêdeyêr o domîyeno û derbasê merhaleya 2. bîye. Raya pêroyî na hamle nêzdî ra teqîb kena û meraq kena. Endamê Konseya Rayberî ya KCK’yî Zubeyîr Aydarî derheqê xebatanê komîsyonî, merheleya ke proses resaya ci, raporanê partîyanê sîyasî û tehdîtanê Tirkîya yê vera Îdareyê Xoserî de cewab da persanê Ajansê ma.
Awankerdişê komîsyonî muhîm o
Endamê Konseya Rayberî yê KCK’yî Zubeyîr Aydar vat awankerdişê komîsyonî muhîm o û wina va: “Xeylê kesî zî goşdarî kerdî. Girawa Îmraliyî de Rayber Apo zî goşdarî kerd. Na gameka muhîm a. Partîyê sîyasîyê ke komîsyon de yê, raporê xo pêşkêşê komîsyonî kerdî. Wexto ke ma raporan ra ewnîyenê, xusûsen raporê AKP û MHP’yî bi ziwanêko serdest ameyo amadekerdene. Sey ke têkoşîn qedîyayo û sey teslîmgirewtişî ameyo nuştene. Raporê AKP sey ke problem çareser kerdo, ameyo amadekerdene. Nameyê mesele zî sey meseleya kurdî pênase nêkenê. Wexto ke ma raporan ra ewnîyenê, seba demê vernî çîyêk nêaseno. Hetê çareserîya meseleya kurdî ra do çi bikerê dîyar nîyo. Heta nika zî vanê; ‘Tirkîyeya bêteror’ ew zî nameyêko şaş o. Rewşa kesanê ke çekê xo dayê ro do senî biba dîyar nîyo. Vanê do qanûnêko taybet vejê. La aye zî bi şert û endaman beş bi beş cîya kenê. O çîyêko di ca de nîyo.”
Ganî heqê kurdan pê bêrê
Zubeyîr Aydar destnîşan kerd ke Komîsyonî 2 aşmî xebate derg kerde, do raporî binusê û wina domna: “Hêvîya ma a ya ke rapor goreyê pêşnîyazanê AKP û MHP’î nêro amadekerdene. Eke problemê kurdî çîn o ma çi kenê. Na mesele zaf muhîm a. Teyna ameyoxê kurd û tirkan nîyo. Ya heme welatanê herême dîyar kena. Ganî bi aye perspektîfe bêro nuştene. Senî vanê wayûbirayîye, ganî goreyê aye binusê. Ganî newe ra bêro muzakerekerdene û newe ra bêro ronayene. Ganî kurdî xo no proses de bivînê. Kurdî zî xo mîyanê huqûqê dewlete de bivînê, sey netewe bêrê pênasekerdene. Ganî cîddî ser o vinderê. Ganî rolê Rayber Apo bêro dîyene û vernîya Rayber Apo bêro akerdene. Ganî heqê kurdan ê neteweyî, ziwan û îdareyî pêk bêrê.”
Astengîyê ke vernîya ziwan û kulturî de yê ganî bêrê wedaritene
Zubeyîr Aydar bal ant ser qanûnê ke Rayberê Şarê Kurdî Abdullah Ocalanî û nê dergî da qiseyê xo: “Qanûnê azadîye û entegrasyonî ke kurdî bieşkerê bikewê mîyanê huqûqî hewce yê. Yew, êyê ke şer kerdo, êyê ke zîndanan de yê, êyê ke teberê welatî de yê seba înan qanûnêka azadîye bivejîyo. Her wina ganî heqê înan zî bêrê mîsogerkerdene û ê zî bieşkerê sîyaset bikerê. Bi na yewine hem ê entegre bibê û hem zî kurdî entegreyê na dewlete bibê. Yanî nasnameyê kurdî bêro qebûlkerdene. Astengîyê ke vernîya kultur, ziwan û heqanê neteweyîyan ê Kurdan de yê, bêrê wedaritene û kurdî tewrê huqûqî bibê. Yanî sîstemê huqûqî yê Tirkîye de reformêk hewce yo. Eke o pêk nêro problem zî çareser nêbeno. Hîna peymanê mîyanneteweyî estê ke Tirkîye şerh nayo ser. Ganî Tirkîye nê şerhan wedaro û nê xalan zî pêk bîyaro. Peymana heqê domanan qebûl kerda la şerh nayo perwerdeyê ziwanê dayîke ser. Ganî nê şerhan wedarê. Bi nê hawayî problem çareser beno.”
