Endama MYK’î ya DEM Partîye Cemîle Turhalli vat ke mesajê Abdullah Ocalan her cayî de pozîtîfî virazeno û wina vat: “Ganî mesaj zelal bibo, nimite nêbo. Birêz Ocalan heqê xo yê hêvî temam kerdo, demê ke pêkewtiş virazîya, ganî verê çimanê şaran de nîqaş bêro kerdiş, raşt o zanê fikrê şima çîyo.”
28ê Kanûne de DEM Partî ra heyeto ke Pervîn Buldan û Sirri Sureyya Onderî ra yeno pê Îmrali de Rayberê PKK’î de de pêvînayîş kerdbî. Derheqê pêvînayîşê bi Rayberê PKK’î de, dormeyê sîyasîyan de pêvînayîşan yeno kerdiş ma zî no ser Endama MYK’î ya DEM Partîye û Verfeka Komîsyonê Ziwan, Kultur û Hunerî yê DEM Partîye Cemîle Turhalli reyde roportajêk viraşt. Persanê ajansê ma rê Birêz Cemîle Turhalli bi zerrî ra cewab da.
Rayberê PKK’î Abdullah Ocalan reyde pêvînayîş ti senî erjnena?
No pêvînayiş helbet zaf muhîm o, hem seba Kurdan hem zî seba Rojhîlatê Mîyanênî. Tecrîdê ser Birêz Ocalan bi huquqî nîno îfadekerdiş. Raşta bi tecrîd zî nîna îfadekerdiş, nika Mahkemeya Ewropa ya Berze xora vat; no tena tecrîd nîyo, no êşkence yo û hetta tedayo gird o. Ma Ocalan ra 43 aşmê qet malûmat nêgirewt, weşîya ey de zî malûmat nêgirewt. Seba yew merdim na ceza zaf gird a, birêz Ocalan hepskerdiş ra nika, heqê ey ê qanûnî nêameyo qebûlkerdiş. Çimkî her wext de tecrîd dewam kerd, her heq ra mehrûm mend.
Psîkolojîya, ma hemin ra bandor kerd
Na mesele psîkojîya ma hemin ra bandor kerda, çimkî rol û mîsyonê Ocalanî çareserîya na mesele de zaf xo mojneno. Rolê ey seba statuya Kurdan zaf bi hol o, wexto ke yew firset virazîya, rolê xo seba aştî ard ca. Hereketa Kurdan û muxalîfê Kurdan heme vanê ke Tirkîya de cuyenê gere heqê înan zî sey Tirkan bibo. Gere heqê rêzî (onur) bîbo. Kurd bîndest ê, erdê înan bîndest o. Zîwanê înan îşxal de yo û nîno qebûlkerdene. Na mesele bîrêz Ocalan sereyê xo zaf dejna, çar hetî ra tesîrê cî esto. Demo ke xebera ey resena ma, sey aştî ya, hemwelatîya Kurdan o û heqê Kurdan mojneno. Mesajê ey, Kurd zî weş vînenê, mesajêko pozîtîf bandorî virazeno ser Kurdan û hêvî aneno her kesî rê. Helbet seba Tirkîya zî firsetêk o, xeberê ci eger bireso cayê xo, safîkerdişê mesele yê Kurdan rolê ey bibo seba çareserkerdiş.
Mesaj û seba çareserî nêzdîbîyayîşê Rayberê PKK’î senîn bî?
Yew cayêkî de şer esto û kesêk behsê aştî bikero, bi qiymet o. Gere merdim qiymet bido, xebera aşîtî. Xebera ci diqetê raya pêroyî û herkesî ant. Ti demê şerî de mecbûrî ke hetan bîyarê yew ca. Goreyê aştî çi fikrîyenê? Fikrîyayişê înan zaf muhîm o, şima înan nêgê dîqet nêeşkenê bîyarê têhet. Şima nêeşkenê mesele zî çareser bikerê, di hetan ra zî malûmatê pozîtîf yenê îfadekerdiş û no zî hêvîya şarî ano. Şerêko qeyimyeno, normalîze nîyo, şerêko lêşîn o. Bawerîya aşîtî zî însanan de çîn yo, no şero lêşîn de senî birayîye virazîyena. Hêvîya merdiman zî şikyena, mesajêk Hereketê Azadî ra ameyo muhîm o, no ser ganî mesele safî bikero.
Esasê merdimeyî muhîm o
Ez hêvî kena ke netîce virazîyo, ganî hetan bi zerrî ra gam bierzê. Bizanê ke şer hetê ekonomî, psîkolojî, hêvî û merdimeyî ra çareserî nêano. Eke esasê merdimeyî esas bigêro, no mesaj her cayî ra pozîtîfî ra virazeno. Ganî zelal bibo, nimite nêbo. Demê ke pêkewtiş virazîya, ganî verê çimanê şaran de nîqaş bêro kerdiş, raşt o zanê fikrê şima çîyo. Fikrîyayiş zelalî ano û zelalî zî çareserî aneno. Seba a zî ganî mesaj bireso heme hetan, mesajê Kurdan bireso Tirkan û wa Tirk bizanê Kurd çi wazenê. Mesajê Tirkan bireso Kurdan çaresekerdişî rê fikrê înan çîyo, fam bikero. Wextê yewbînan fam nêkerê, nêeşkenê gam bierzê. Wina nêbo bawerî nêvirazîyena û têmîyanî virazîyena. Bê bawerî bibo na cezayêk gird a, bi zelalî gam bierzo ke xo bimojno û yewbînan ra zî bawerî bîyaro.
Pêvajoyêk senî verê ma de esta û heqê hêvî çîyo?
Heqê hêvî ser zaf malûmat ame dayiş, no vatiş Mehkemeya Ewropa ya Girde de ameyo namekerdiş. Ewropa de îdam çîn o la hepsê muebbeta giran est o. 2004î ra pey Tirkîya de îdam wedarîya, cayê ey cezaya muebbeta giran ardî. Goreyê Qanûnê Tirkîya cezaya muebbeta giran hetanî emrê to biqedîyo ceza to temam bena ya zî sînorêk esto, çew nêzano. Tirkîya de çend hezar merdimî estê na ceza girewtî û nê dosyayan şîyê Mehkemeya Ewropa ya Gird. Mehkemeya Ewropa ya Gird zî vat; ganî kam na ceza girewt zî ceza ci 25 serrê ra zaf nêbo. Seba Abdullah Ocalanî 10 serrê verê no qerar ame dayiş, eke cezaya to 25 serrê ra zaf bibo, no dem heqê to yê hêvî îxlal beno.
Bizanê ceza ci key qedîyeno
Ganî bi bizanê ceza to key qedîyeno eke nêzanê ceza to key qedîyeno no dem heqê to yê hêvî îxlal beno, o zî sey îşkence yeno qebûlkerdiş. Ti nêeşkenî/a bivajê hetanî emrê to biqedîyo ti do hepisxane de bimanî. Mahkeme wina yew şîrove viraşta, no zî bî qerarê mehkemaye. Nika Birêz Ocalan heqê xo yê hêvî temam kerdo, 26 serrê bî nika hepisxaneye de yo. Ganî qanûnê înfazî yê Tirkîya bibedilyo û no heq zî bêro qebûlkerdiş, eke Tirkîya no qerarê Mehkeme bîyaro ca, bi lezî Abdullah Ocalan veradîyeno. Nika zaf merdimî na ceza girewtê no ser qanûnê înfazî yê Tirkîya bêro bedilnayiş, çimkî 25 serrê zêde cezayêk nêbena.
Xebatê şima yê Komîsyonê Ziwan, Kultur û Hunerî yê DEM Partîye çîyê?
Seba ma tewro muhîm, wa ziwanê Kurdkî bibo ziwanê perwerdeyî û warê pêroyî de bêro qebûlkerdiş. Eke ziwan binê temînatî nîro girewtiş, warê sîyasetî, ekonomî, hunerî de şima nêşuxulnî xora şima ziwanî vînî kenê. Senî seleksîyonê xozayî esto, seleksîyonê ziwanî zî esto. Averşîyayişê ziwanî, goreyê şuxulnayişê ziwanî yo. Helbet ziwan warê pêroyî de bêro qebûlkerdiş û şima statu bidê ziwan, ziwan aver şono. Ziwan û kulturê Kurdan seserra ke qedexe yo.
Komîsyonê ma, tena yew ziwanî ser polîtîkayêk nêvirazeno, çimkî ganî polîtîkayê sîyasetî şima bibo. Her kes wa refleksêk wa têkoşînê xo seba ziwanî bido, na xebat tena milê komîsyonî aver nêşono. Ser milê partîye xebat, têkoşînêk esto. Ma wazenê ke ziwan bibo fermî û perwerdeyî. Ma zî wazenê na hîşmendî her ca de vila bikerê, ma wazenê her ca de têkilî bivirazî. Raşt a ziwan asîmîle bîyo la nika otoasîmîlasyon est o, no ser ganî her kes na mesele de xo berpirsîyar bivîno.
Ziwan seba herkesî îlac o
Na hîşmendî ganî zereyê herkesî de biba, ma no asîmîlasyonî ra xo senî bixelesnî. Ma her kes na mesele de berpirsîyar vînenê, herkes xo rexne bikero û rexnekerdişî ra pey çareserîya xo, xo de bivirazo. Ma goreyê stratejî na mesele ra nêewnîyenê, ma yew menfaetî de nêewnîyenê. Ma na mesele rê bingeyî ra ewnîyenê, bêro çareserkerdiş. Ziwan averşiyayişê şarî ra girêdayo, çike ziwan û kultur psîkolojîya merdiman ra zaf tesîrêk virazeno, eke şima veyveyanê xo de deyîranê xo nêvajê, şima xo çik rê nêhesibnenê. Çimkî hem dejê xo hem hersê xo hem pirodayişê xo hem zî kefê xo bi ziwan û kulturê xo virazeno. Ma zî armanc kerd ke cuya xo de kurdewarî awan bikê, ziwan seba herkesî îlac o. Seba asîmîlosyonî û averşîyayişê şarî zî melhem o û ganî ma xo mehrûm nêkerê.
