Huquqnasanê kurdî, seba ke lîtratûrê huquqî yê kurdkî aver bibê dest bi xebatan kerdî, Komeleya Cigêrayîş û Perwerdeyê Kurdkî (DADSAZ) Wan de ronîya. DADSAZ do seba averberdiş û xurtkerdişê lîteraturê huquqî yê ziwanê kurdkî xebatan aver bibo.
Kovara Hawarî ya ke 15ê Gulanê 1932î de hetê Celadet Elî Bedirxanî ra vejîya, ziwanê kurdkî resna asteyêko newe. Heta a wext, ziwanê kurdkî bi herfanê erebkî amêne nuştene. La reyê verêne Kovara Hawarî bi herfanê latînkî û alfabeya kurdkî vejîya. Nûmayendeyê saziyanê ziwanî serra 2006 de 15ê Gulane sey Roja Roşanê Ziwanê Kurdkî îlan kerd. 19 serrî yo ke kurdî her ca de 15ê Gulane sey roşanê xo pîroz kenê û muhîmîya ziwanê dayîke anê ziwan. Bêguman na rewşe mîyanê kurdan de wayîrvejîyayîşê ziwanî awan kerdo. Coka xebatî û cigêrayîşê ke ziwanê kurdkî ser o yê, roj bi roj zêde benê. Wanî de zî huquqnasê kurdan, seba ke literatûrê huquqî yê kurdkî aver biberê dest bi xebatan kerdo. Na bingeh ser o, 21ê Sibate 2015î de Roja Ziwanê Dayîke ya Dinya de Komeleya Cigêrayîş û Perwerdeyê Huquqî (DADSAZ) awan kerda û na bingeh ser o dest bi xebatan kerdo.
Endamê DADSAZ’î Veysî Atay ke Wanî de avûkatî keno, munasebetê 15ê Gulanî Roşanê Ziwanê Kurdkî rê ajansê ma rê qisey kerd û bale ante ser qelsbîyayîşê lîteraturê kurdkî.
Veysî Atay, verî behsê 15ê Gulane kerd û va ke 15ê Gulanî rojêka pîroz a. Veysî Atay, ard ziwan ke no bi serran o her çar hetanê Kurdistanî de dewletan ziwanê kurdkî qedexe kerdo û va: “La, şarê kurdî wayîrîye ziwanê xo vejîya û pawito. Seba pawitişê ziwanî nuştene raya xoverdayîşî ya, coka rojname û kovarî vejîya. Çapkerdişê Kovara Hawarî xebatêka pîroz bî û newîyê nê kesanê ke na kovar vetî zî seba rêzdarîye na roje sey Roja Roşana Ziwanê Kurdkî dîyar kerd. Ma zî bi nameyê DADSAZ’î Roşanê Ziwanê Kurdkî pîroz kenî.”
Armancê DADSAZ’î viraştişê lîteraturê huqûqî yo
Dewamê qiseykerdişê xo de Veysî Atay, bale ante ser tesîrê ziwanî yo ser netewbîyayîşî û va ke bingehê netewbîyayîşî ziwan o. Veysî Atay, da zanayene ke ganî ziwanê kurdkî de standardîzasyonêk virazîyo ke têkilîya her çar hetanê Kurdistanî bihêz bibo û nê çî vatî: “Ma zî DADSAZ ser na hişmendî awan kerd û armancê ma no yo ke têkilîyê heme kurdan bihêz bibê. Ma 21ê Sibate Roja Ziwanê Dayîke ya Dinya de DADSAZ ronayî û no roj erey zanayene hat weçînayene. Ziwanê kurdkî zaf waran de hetê lîteraturî ra qels o û seba ke no qelsîye wedaro DADSAZ ameyo ronayene. Armancê ma yo sereke yew zî no yo ke ziwanê kurdkî hetê lîteraturê huqûqî ra aver şîro. Ma wazenî lîteraturê huqûqî yo bi ziwanê kurdkî mîyanê şarî, avûkatan û huqûqnasanî de vila bikerî.”
Veysî Atay, nîşan kerd ke verê DADSAZ’î komxebatê huqûqî binê banê Weqfa Mezopotamya de ameyê kerdene û binê ney xêz kerd ke weqfî ser têgehanê huqûqî çend serran xebat meşnayê. Veysî Atay, ard vîrî ke ronayoxê DADSAZ’î zî ser nê têgehan binê banê Baroya Wanî de 3 serran xebat meşnayê û wina dewam kerd: “Na xebat û no perwerdeyî hêz da ma ke ma gamêk bierzî û bi parêzeranê bînan reyde para bikerî. DADSAZ, komeleya xoser a û têkilîyê aye bi zaf saziyan reyde bibo zî, girêdayeyê çi saziyan nîyo. Tenya avûkat, huqûqnas û wendekarê huqûqî eşkenî bibê endamê DADSAZ’î û bê nê kesan kes nêşeno bibo endamê komeleye.”
Xebatanê xo ard ziwan
Veysî Atay hema vat ke ê wazenê ke perwerdeyê huquqî de dest bi xebatanê xo bikerê û va ke armanc na xebate averberdişê lîteraturê huquqî de yo. Veysî Atay diyar kerd ke ê do açarnayişan zi bikerê û wina dewam kerd: “Ma do belge û pêameyîşanê mabênê netewan açarnê. Seke yeno zanayiş, sistemê huquqî yê çar leteyê Kurdistanî yewbînan ra ciya yê û famkerdişê huquqî zi tay zor o. Seba ke kurdî bieşkerî tedeya nê pergalan fam bikerê, xo bi kurdkî bipawê û bieşkerê vajê; ma do xebatan biramê. Her çend ma do tedeyîya kitaban zi bi kurdkî amade bikerê. Ma wazenê ke hem mintiqa de, hem zereyê welatî de û hem zi mabênê netewan de xebatan biramê.”
Veysî Atay, binê ney xet ant ke milletê kurdî zi zey milletanê binan heqê istifadekerdişê heqanê merdimî de layiq o û wina qedênayişê qalikerdişê xo ard: “Çi heyf ke kurdan tu fersendî nêdî ke mabênê belge û peymananê netewan bi zonê xo biwanê. DADSAZ, wazeno na kêmî ortey ra wedaro. Wa şar, huquqnas, avûkatî sewbî yê kurdan biresê na bawerî ke zonê kurdkî huquq de zaf dewlemend o. Ma şenê na dewlemendî xurtêr bikerê û literaturê huquqî vêşêr aver biberê.”
