Qehraman û ledrê kurdan ra yew zî Mela Mustafa Barzanî yo. Mele Mustafa Barzanî cuya xo seba azadîya welatê xo têkoşîn da labelê nika partîya ci çi heyfo ke seba yewîya kurdan xizmet nêkena. Na pêvajoya avzel de şerto ke kurdan yewîya xo awan bikê û mîyanê xo de nê verba dişmenanê xo de qewetê xo nîşan bidê.
Qehraman û ledrê kurdan ra yew zî Mela Mustafa Barzanî yo. Mela Mustafa Barzanî, Serra 1903î de Kurdistanê Başûrî de dewa Barzanî de maya xo ra bîyo. Semedo ke keyeyê barzanîyan; kurdan mîyan de, xo mesulê (berpirsîyarê) azadîya welatê dîynî. Mustafa Berzanî, hima gede bi, têkoşîn de cayê xo girewto. 1914 de, birayê ey Abdulselam, hetê îdare Osmanîyan ra îdam bîyo. Barzanî, ay wext hima yewindes serre bîyo. Cengê Cîhane (Dinya) ê Yewine dima, kurdî, semedo ke qederê xo tayîn bikî; 1919 de, bi serekeya Şex Mehmudê Berzencî, dest bi yew cengê azadî kerdbi. Barzanî, 16 serreya xo de, se peşmerge, beştarê serehewanayîşê bibi. No serehewanayîş; 12 serrî dewam keno. Kurdî no serehewanayîş de sernêkewenî. No dem de, emperyalîstan nêwaştnî ke, kurdî serbikewî. Emperyalîstan destek daynî dewletanê serdestan. Semedo ke Şêx Ahmedî, destek dabi Şêx Mahmûdê Berzencî; Îngîlîzan, gala Şêx Ahmedî kerda. 1932 de bi serekeya birayê ey Şêx Ahmedî; vera Iraqê, yew serehewanayîş dest pêkerdo.
Ey keno Serekerkanê Pêroyî
Şêx Ahmed, no ceng de, serekeya komûtaneya qerargahî dano Mela Mustafa Barzanî. Îngîlîzî, bi teyaran kurdan bombardiman kenî. Kurdî; no serehewanayîş de zî sernêkewenî. Mela Mustafa, no serehewanayîşê dima, tewşîno û verî surgûnê Basra, dima zî surgênê Suleymanîye beno. 1943 de Suleymanîye ra remeno, şono Barzan û vera (qarşîyê) îqtîdarê ereban, yew serehewanayîş organîze keno. Yew demo kilm de, no serehewanayîş zî hetê hêzanê ereban ra bi yew şeklo gonin berteraf beno. 1945 de, no cengê dima, bi peşmergeyanê xo, şono Kurdistanê Rojhilatî. Ewta de bi zabîtanê (sûbayanê) Sovyetan reyde yew têkilî virazeno. Goreyê vatişan semedo ke nêdekewo destê îngîlîzan; Kurdistanê Îranî de, dewa Mîravayî de xo limneno. No dem de, Sovyetan destek daynî, kurdanî Îranî. No dem de, şîyo Mahabad û sazkerdişê Komara Mahabadî de, yew rolo muhîm kay keno û destekê eşîretanê kurdan gêno. 22ê Çeleyê 1946î de, meydanê Çarçiraya Mahabadî de beştarê îlankerdişê Komara Mûhabadê beno. Qazî Mûhamed beno Serekê komara Mûhabadî. Qazî Muhammed, rutbeyê generalî dano Mela Mustafa Barzanî, ey keno Serekerkanê Pêroyî Ordûyê Mûhabadî.
Verbê Sovyetanê Sosyalîzmî rayîr keweno
No dem de, Sovyetî, Îranê reyde pêyenî û destekê xo kurdanê Îranê ra birnenî. Yewndes aşmî dima Komara Muhabadî, polê (hetê) Îranî ra ameya rijnayîş. Bi israrê Mela Mustafa Barzanî û lîderanê bînan, Qazî Muhammed rayna Mûhabadî terk nêkerdo. Qazî Muhammed, hîrê aşmê dima, 31ê Kanûna 1947î de hetê hukmatê Îranî ra ame îdamkerdiş. Rijnayîşê Komara Mahabadî dima, semedo ke hukmatê Iraqê reyde muzakere biko, ageyreno Kurdistanê Başûr. Mela Mustafa, zano ke, netewbîyayîş (miletbîyayîş); rêxistinbîyayîş ra vêreno. Ewta de Partîya Demokrat a Kurdistanî saz keno û hukmatê Iraqê rê yew heyetî erşano (şaweno). No heyet, guleyan fekanêno. Kiştişê nê heyetî dima, 27ê Gulana 1947î de bi 500 peşmergeyanê xo, verbê Sovyetan rayîr keweno. Barzanî, no rayîr de, 60 şehîd dano. No rayîr, 41 yew roj rameno, bi zor û zehmet peynî de 15ê Hezîrana 1947î de reseno Yewîyeya Sovyetanê Sosyalîzmî. Senê ke resenî Azerbeycan, ey grube ra cîya kenî. Sevyetan, verê mûhacîreya înan qebul nêkerde.
Mela Mustafa, bi desan nameyî (mektubî) raykerdî Stalîn û Bakirovî rê. Şeş aşmê dima, Bakirovî reyde, yew veynayîş keno. No veynayîşê dima kurdî; qampan de, qursanê wendiş û nuştişê kurdkî veynenî. Kurdî, bi ardimê zabîtanê Sevyetan, perwerdeyîya gerîlla veynenî. Barzanî, waştbi ke bi ardimê Bakirovî, Stalînê reyde yew veynayîş biko. Bi hêvîya veynayîşê şono kremlîn. Labelê ewta de, bi yew xape ey û tayê komûtananê ey; Gola Aralî vîyarde tabîyê îskanê mecbûrî kenî. Embazê ey yê bînî zî surgûn kerdî şaristananê bînan. No dem de zî semedê heqanê kurdan xebitîno û kurdî heme cayan de, bi rojeyê (grewê) veyşanî, vengê xo danî Sovyetan eşnawitiş. Bandî, bi yew nameyê (mektubê) bibo zî reseno Kremlînî. Na ser o, derheqê teda û îşkenceyê ke kurdan ser o bîyî, yew cigêrayîş biyo. Dima kurdî ke, surgûn bîyî, ameyî pêser. Merdişê Stalînê dima, Barzanî, Krûşçevî reyde yew veynayîş kerdo. Mûhacîreya kurdan ya sîyasî qebul bîya. Barzanî, no dem de, Enstîtuyê Ziwanê Moskowa de perwedeyî veyneno.
Ganî heqê xoserî bidaynî kurdan
1958 de Iraq de, Abdulkerîm Qasim, yew derbe/îhtîlal keno. Na ser o Citêra 1958î de, ageyreno Kurdistanê Başûrî û bi des hezaran merdimî, ey vera şonî (pêşwazî kenî). Kurdistanê Iraqî de beno serekê Partîya Demokrat a Kurdistanî. Hukmato newe zî hetê heqanê kurdan de sebixneno, tu (qet) yew game nêfîyneno (nêerzeno). Aye ra Barzanî; 11ê Elûla 1961î de, newe ra yew serehewanayîş dano dest pêkerdiş û bi peşmergeyanê xo vejîno koyan ser. Mûsûl û Kerkuk tede, epey şaristananê kurdan xelisneno. 1966 de berpersîyaranê Iraqî reyde, yew muzakere dest pêkeno. Nê muzakereyan de, 1971 de mabenê Hukmatê Iraqê Sedam Huseyîn, bi mabenê kurdan û Partîya Demokrat a Kurdistanî, Mela Mustafa Barzanî, Peymana Otonomî îmza kenî. Goreyê peymanî, Hukmatê Bexdadî, hukmat de ca dano 5 wezîranê kurdan. Kurdî meclîsê xo awan kenî. Goreyê peymanî, Hukmatê Iraqê, ganî heqê xoserî zî bidaynî kurdan, labelê na peymanî; nêgirote xo çiman ver û pratîk de, na peymane çinbîyaye hesibnaya.
Adara 1974î de, wazenî ke bê Barzanî, heqê xoserî bidî kurdan. Na ser o Barzanî, 5 wezîranê kurdan hukmatî ra tepa anceno. 12ê Adara 1974î de, rayna yew serehewanayîş dano dest pêkerdiş. Hetan serra 1975î serehewanayîş bi serkewtiş dewam keno. No dem de, Şah Muhammed Riza Pehlevî, ardimo ke daynî kurdan, birna. Na ser o, zorê kurdan şono. No dem de, mîyanê Partîya Demokrat a Kurdistanî ra, bi hareketê çepan û sosyalîstan Partîya Yewîyeya Welatperweranê Kurdistanê saz bîya. Serekê na partî Celal Talabanî beno. Na partî, newe ra bi sîlehe, dest bi serehewanayîşê kena.
1975î ra hetanî serranê 2000an, mîyanê Partîya Demokrat a Kurdistan û Yewîyeya Welatperweranê Kurdistanê de nakokî vejîyayî. Çi heyf ke, nê wirdî partîyan yebînan ra gonî billa kerda.
Peynî de Mela Mustafa Barzanî, nêweşê merdimwere (qanser) beno, bi na nêweşîya xo, 1976 de seba ardimê; verê şîyo Îran û dima zî şîyo Amerîka. Labelê nê wirdî dewletan zî yardim nêdawo Barzanî. Verra şîyo nêweşîya ey xidar bîya û 1î Edara 1979î de, Washington de, Nêweşxaneyê George Townî de wefat kerdo. Serra 1946î ra hetan mergê xo serekeya Partîya Demokrat a Kurdistanê kerdo. Wefatê ey (jey) dima lajê ey Îdrîs Barzanî serekê Partîya Demokrat a Kurdistanî kerda. Wefatê Îdrîs Barzanî dima zî lajê ey Mesut Barzanî biyo serekê Partîya Demokrat a Kurdistanî.
