Êzidîyan bi têkoşînî edetê xo domnenê, çunke Êzidî bi 73 fermanî ameyê qetilkerdiş. Ewro Roşanê Êzidîyan o. Êzidîyan na roje de seba ke Homayî Melekê Tavusî eşrawito, ey rê şukir kenê.
Êzidîyan Dinya de tewr zaf zilm û zordarîye rê maruz mendê, tarîxî ra nika bi 73 fermanî ameyê qetilkerdiş. Tewr peynî çeteyanê DAIŞ’î hêrişê Êzidîyan kerd, hem ê qetil kerdê hem zî doman û cinîyê înan esîr girewtê. Qewetê Kurdan nê demî şîyê destê çeteyê DAIŞ’î ra ê xilas kerdê.
Bawerîya Êzidî, sey dewamîya Bawerîya Zerduşî yena zanayîş. Roşanê Êzidîyan zî bawerîya Êzidîye de sifteyinê serrneweyî nîşan dano. Êzidîyan Melekê Tavusî sey temsîlkarê Homayî vînenê û sifteyinê serrneweyî ci, ey rê pêşkêş kenê. Tay cayan de sey (Sar-i Sal, Serîsal-Îda, Sersale) yeno namekerdiş. Goreyê takvîmê verênî aşma nîsane sifte roja çarşeme ra zî “Çarşema Sûr” vanê.
Êzidîyan seba ke Homa Dinya rê can dayo û berê bereketî akerdo. Hewna bawer kenê ke na roje de Melekê Tavusî erşawito. Roşanê Êzidîyan, demê Babîlan û Suryanîyan sey Roşanê Akîtu, roşanê bereketî manayê xo gêna.
Merdim eşkeno Roşanê Êzidîyan sey Roşanê Newroze name biko. Êzidîyan aşma nîsane sey “Veyveka Serre” bi name kenê. Hewna boyaxkerdişê hakî Êzidîyan de est o. Bi xelaqbîyayişî manayê boyaxkerdişê hakî est o, naye ser pê rengê cuye rengê sûrî hakî yenê boyaxkerdiş. Êzidîyan hakan yewbînan ra danê pirodayiş û roşanê xo de goristanê keyeyê xo zîyaret kenê. Hewna keyayanê xo bi vilikanê sûrî xemilnenê.
Êzidî bawer kenê ke ruh peynîya mergî vîyareno sewbîna leşe, naye ser goristanê xo ser werdê sey eskijî, încîlê huşkî, hak û tewir bi tewir çoregan tepsîyan ser o ronanê. Hewna cil û bergê mergî, ser goristanan ronenê, çunke bawer kenê ke ruhê mergî vîyareno sewbîna merdimî. A roje heme keye cil û bergê xo yew tewr weşan xo ra danê, werdê xo gênê hetê xo û vejenê şonê zozanan ser o.
Pîya dûayan kenê
Cinîyê Êzidî bi rengê zergûn, sûr û hewze cilan rişenê. Saeta şanî de Êzidî adir veşnenê, cayê firaz Laleş de heykelê Melek Tavusî ser o paçî hawanenê û dest bi şayî kenê. Pêro pîya dûa kenê, kesê ke herîdîyeyê yewbînan, pê yenê û birayî cayê xo gêno.
Roşanê Misîlman û Xiristîyanan firaz kenê
Êzidî cîranê xo yê Misîlman û Xirîstîyanan reyde zî beşdarê şayîya Xidir Ellez û Azîz Sergîusî benê, Êzidî di rojî verê Roşanê Misîlmanan Remezan û Qurbanî zî pîroz kenê. Îda Îsa û hewna Îda Dahîye (Mergan) zî pîroz kenê. Îda Dahîye Êzidî 6 rojî pîroz kenê.
Hewna Êzidî nê roşanan zî pîroz kenê; Roşanê Çilexan (Yew mewsîmê hemnanî de sey Çilê Hamnanî, yew zî mewsîmê zimistanî de sey Çilê Zimistanî yeno pîrozkerdiş, Roşanê Batîzmî (Homayê Roje), Roşanê Bêlinda, Roşanê Êzidîyan o.
Aşma kanûne seba Êzidîyan aşma tewr pîroz a, mîyanê hewteyî zî roja tewr pîroz roja îneyî ya. Heme roşanî roja îneyî de yenê pîrozkerdiş.
