Hereketê Dostîye yê Mîyanê Şaran ê Vera Nijadperestîye (MRAP), Vengdayîşê “Aştî û Komelê Demokratîkî” yê Rayberê Şarê Kurdî Abdullah Ocalanî kerd rojevê Konseya Heqanê Merdiman a Neteweyanê Yewbîyayeyan û ame vatiş ke heqê hêvî ya Abdullah Ocalanî yeno binpaykerdiş.
Hereketê Dostîye yê Mîyanê Şaran ê Vera Nijadperestiye (MRAP) qerarê Kongreya PKK’yî ya 12. ke bi Vengdayîşê “Aştî û Komelê Demokratîkî” yê Rayberê Şarê Kurdî Abdullah Ocalanî ameybî girewtene, kerd rojevê Konseya Heqênê Merdiman a Neteweyanê Yewbîyayeyan.
MRAP’î yew rapor pêşkêşê konseye kerde ke roniştişê aye yê Heqanê Merdiman ê Neteweyanê Yewbîyayeyan ê 59. do Ofîsê Cenevre yê Neteweya Yewbîyayeyan de mabenê 16ê hezîrane û 9ê temmuze de bêro viraştiş. Rapor de Neteweya Yewbîyayeyan rê vengdayîş ame kerdiş ke paştî bidê nê pêvajo.
Goreyê xebera ANF’yî; rapor de ame vatiş ke: “Tirkîya de têkoşînê seba şinasnayişê heq û azadîya bingeyêne yê şarê kurdî, aşma gulane de bi vengdayîşê çekan veradayişî Abdullah Ocalanî û qerarê fesihkerdişî yê Partîya Karkeranê Kurdîstanî (PKK) ra derbasî yew dewro newe bîyo” û rewşa hepisxaneyanê Tirkîya û hepsîyê Abdullah Ocalani rê ame kerdiş.
Derheqê rewşa hepisxaneyanê Tirkîya de ame vîrardiş ke Komîteya Vera Îşkenceyî ya Neteweyanê Yewbîyayeyan (CAT) temmuza 2024î de muşahedeyê xo yê netîce de eşkera kerdbi ke hetê xoserîya dadger, dozger û avûkatan ra tepaşîyayîşo cîdî est o.
Heto bîn ra ame parekerdiş ke Îmrali de yew rejîmê tecrîdî yo xusûsî est o û ame dîyar kerdiş ke: “Bi tecrubeyanê ke rejîmê xusûsî yê Hepisxaneyê Îmraliyî ra amey girewtene ke Abdullah Ocalan Sibata 1999î ra nika tede hepsî yo, sîstemê sîyasî yê Tirkîya sîstemê hepisxaneyan o ewroyên viraşto. Îmrali sey yew herêma teberê sîstemê huqûqê Tirkî de newe ra ame awankerdiş û krîterê huqûqî yê pêroyî ya tîya nêameyêne caardene ya zî bi hawayo xusûsî seba Îmraliyî bedilnayişê qanûnî ameyî kerdiş.”
Rapor de bi hawayo xusûsî bal ame ser sewîyaya tecrîdî ya Îmraliyî rê antiş û ame vatiş: “12 serranê verênan de heqê vînayişê Ocalanî yê bi avûkatanê xo hewte de yew roje, yew saete bî. Nê vînayîşî zî zaf rey bi baxaneyanê xerepyayişê keştîye, ya zî şertanê xiraban ê hewayî ameyêne astengkerdiş. 27ê Temmuza 2011î ra nika, mabenê Gulane û Tebaxa 2019î de tena panc rayî vînayişê avûkatan ame caardene; vînayîşo peyên zî 7ê Tebaxa 2019î de bi.
27ê Sibata 2025î de Ocalanî çarçewaya yew heyetî de avûkatanê xo de pêvînayîş kerd. Labelê no pêvînayîş nîno a mana ke qedexeyê avûkatan hawanîyayo. Avûkatî her hewte seba pêvînayişî muracat kenê, labelê nêeşkenê qet yew verpersî bigîrê.”
Heqê hêvî yeno binpaykerdiş
Rapor de ame dîyarkerdene ke ganî Abdullah Ocalan wayîrê heqê hêvîye bo û nê ameyî vatiş: “Mehkemeya Heqanê Merdiman a Ewropa (MHME) qerarê xo yê 18ê adara 2014î yo derheqê Ocalanî de wina hukm dabî ke cezaya hepisî ya giraninakerde eke firsendê xo yê veradayişê bişertî çinê bo, îxlalê krîterê ‘heqê hêvî’ ya Pêameyîşê Heqênê Merdiman a Ewropa (PHME) ya.
MHME’yî dîyar kerdo ke cezaya hepisî ya girankerda bê firsendê veradayişê bişertî îşkence ya û ganî hikmet dima ra yew wextî ra bieşkero newe ra biercno. Komîteya Wezîran a Konseya Ewropa kombîyayîşê Çeleyê 2024î de no mewzû reyna kerd rojeva xo û pare kerd ke cezayê winasî îşkence yê, seba her mehkûmî ganî yew mekanîzmaya newe ra ercanayîş bêro caardene.
Kombîyayîşê CATî yê Temmuza 2024î de rayedaranê Tirkî îfade kerdbi ke hepisxaneyanê Tirkîya de se ra 1.24ê mehkûman (nezdê 4.348 kesî) bi cezaya hepisî ya giraninakerde ceza girewta ke heqê înan a veradayişê bişertî çinî ya. 11 serrî serê qerarê (2) yê Ocalanî yê MHME ra vêradî, hema zî bi hezaran mehkûmî û Ocalan mecbur manenê ke netîceyanê giran ê nê rejîmî bianco.”
‘Abdullah Ocalanî îradeyê aştî ronayo orte’
Rapor de Vengdayîşê “Aştî û Komelê Demokratîkî” yê Abdullah Ocalanî ame vîrardiş û wina ame vatiş: “Polîtîkaya îzolasyonî ya serê Abdullah Ocalanî semedê tesîrê ey ê serê şarê Kurdî ra ya. Dewlete bi rayîrê tecrîdê serê Ocalanî vera Komelê Kurdî nêzdîbîyayîşo negatîf nîşan dana. Labelê Ocalanî tesîrê xo seba ke katkî bido çareserîya aştîyane ya meseleya kurdî nîşan da, îradeyê naye nîşan da. 27ê Sibata 2025î de bi rayîrê Heyetê Îmraliyî Vengdayîşê ‘Aştî û Komelê Demokratîkî’ kerd û pare kerd ke eke şert û mercê lazimî yê huqûqî û sîyasî bêrê xurtkerdiş, ganî PKK xo fesix biko û çekan verado. Veng hikmetî rê ame kerdiş ke azadiya fikrî bîyaro ca û dest înkarê şinasiya kurdan ra verado. PKK’yî îzeh kerd ke do goreyê nê vengdayîşî têbigêro, 1ê Adara 2025î ra nika adirbest îlan kerd û dima ra zî qerarê fesixkerdişî da.”
Netîce û teklîfî
Qismê netîce û teklîfan ê rapor de ame vatiş ke: “Rejîmê tecrîdî yê serê Abdullah Ocalanî û mehkûmanê bînan, huqûqê mîyanneteweyî binpay keno û çareserîya meseleya kurdî de astengîyanê tewr pîlan ra yew yo. Nê demî de ke bala komelê mîyanneteweyî serê rolê herêmî yê Tirkîya de ya, binpaykerdişê heqanê merdiman ê zereyê Tirkîya de, bi taybetî binpaykerdişê vera venganê muxalîfan û kemînan – tewr verî de şarê kurdî- nêbeno ke nêdîyayîşî ra bêrê. Seba ke pêvajoya aştîye û demokratîkbîyayişî ser bikewo MRAP nê vengdayîşî keno: Rayedarê Tirkî ganî qeraranê MHME û teklîfanê CAT û Komîteya Heqanê Merdiman a Neteweyanê Yewbîyayeyan ke serra 2024î de kerdbî, bîyarê ca. Ofîsê Komîseriya Berze ya Heqanê Merdiman a Neteweya Yewbîyayeyan bi hewayo xusûsî bala xo bido serebûtana Tirkîya ser o, raporê xo yê 2017î newe biko û bierjno.”
