Nuştox Nurettîn Demîrtaş nuşteyê xo de bal ant ser îqtîdarî û wina va: “Fenomeno ke “muhendîsîya komelî” nîyeno vatene, dezgehanê senetî ser o zî tesîr keno; no yew metodê îqtîdarî yo ke zaf tehlûkeyin o. Her tim merkezîyeyîye esas gêno. Cor ra dîyarker o. Her kesî keno heman qalib. Statukoperest û muhafazakar o.”
Rojnameyê Yenî Ozgur Ulkeyî de Nuştox û Endamê Komîteya Perwerdeyî Nurettîn Demîrtaş bi sernameyê ‘Vurnayîş û tadayîş çi rewşe de yê’ nuşteyêko balkêş nuşt.
Nuşteyê Nurettîn Demîrtaşî wina yo:
“Eke ma her çî sey verî dewam kenê, ma ganî fam bikerê ke tîya de problemêko zaf cîddî est o. PKK şeno xo fesh bikero la kesî şaşîyanê xo terk nêkenê; ganî xorînîya na muzafazakerî bêro persayene.
Wexto ke ma tesîranê sosyalîzmê reelî yê ke serê ma de yê pers kenê, ma şexsê xo de netewe-dewlete muhakeme kenê. Hîna zaf taybetmendîyê sey merkezîyîye, burokratîk, statukoperest û dogmatîkî ke yenê persayene, zanîyeno ke nê taybetmendîyê karakterîstîkî yê a kesayetîye yê ke bi netewe-dewlete şekil girewto. Nê taybetmendîyê ke ganî ma terk bikerê la bi viraştişanê serran rehet-rehet nêvurnîyenê, wexto ke ma nînan ra ewnîyenê ma ganî qebul bikerê ke ma hema zî binê tesîrê netewe-dewletîye de yê; wa vurnayîş û tadayîş, sewîyeya qiseykerdişî ra bivijîyo û bibo heqîqet.
Rayber Apo, taktîkî nêame nêzdîyê vurnayîş û tadayîşî. Hereketê ma zî wina dest nêerzî ci. Bi giranî û cîddîyeto ke lazim bi nêzdî bi û prosesê xorexnekerdişî da destpêkerdene. Nêzdîbîyayîşê ke kehenî nêvîyernenê zaf ê û nê nêbenê cewabê prosesê neweyî. Binê naye de, o yo ke tesîrê netewe-dewletîye yê ke serê ma de yê tam nêameyê dîyene û nê rexneyî nêameyê hezmkerdene est o.
Nêweşîya îqtîdarî ganî bêro persayene
Dewamkerdişê merkezîyîye her ca de, ganî sey nêweşîya îqtîdarî bêro persayene; bîyayîşê demokrasî sey şiklê ciwîyayîşî, bîyayîşê şarî yê wayîrê qisey û birî, vera zîhnîyet û sîstemê dewletperest-îqtîdarperestî de ganî sey çare bêro dîyene ke; kesayetîye, terz û uslûb zî goreyê naye şekil bigêro. Wexto ke wina nêbo, heqîqet cayê xo dano sanalîye û “zanayîş/texmînkerdiş”î. Bi ‘ez vana qey’ û nîyetkerdişî nê karî nêbenê. “Sey aye kerdene” la nêkewtişê heqîqetê ci, problemêko bingeyîn ê karakter û etîkî yo.
Destgirewtişê problemî ganî bingeyê zîhnîyetî de bo. Hîna zafêrê tanzîm, selahîyet, rêzikname û xebitnayîşî, feraset muhîm o. Wexto ke zîhnîyet û feraset bes nêbo, rewşêka akerde ya ke her tewir şîrove û hetkarî rê musaît a vejîyena werte, heta tayê wextan bi dedîqoduyan îdrakê sexteyî sey raştan yenê pêşkêşkerdene. Wina tarîx û sosyolojî nê, hedîse-fenomen û îdrakê şaşî kewenê vernî û hişî tarî kenê. Qudretê ferasetî ke do naye bivirno, ganî verî xo merkezîyîye ra bixelasno, çike no eqil binê esaretê netewe-dewletîye û pozîtîvîzmî de yo.
Manipulasyonan vera balbîyayene
Edgard Allan Poe vano: “Tenya nîmeyê çîyanê ke şima vînenê bawer bikerê, qet bawerîya xo bi çîyanê ke şima eşnawenê mearê!” Aqilo azad, heqîqetî esas gêno, ey zî bi bawerîya hîs û hişê xo aver beno. Fenomenalîzm, heskerdî û heqîqetê ciwiyayîşî yewbînan temam kenê. Ma demêko winayîn de yê ke vera manipulasyonanê binê nameyê muhendîsîya komelî de ganî ma zaf dîqat bikerê. Fenomenalîzm naye kena gird, zemîn akena û prîm dana îqtîdarperestîye ke hêdî hêdî bêro ciwîyayene.
Fenomeno ke “muhendîsîya komelî” nîyeno vatene, dezgehanê senetî ser o zî tesîr keno; no yew metodê îqtîdarî yo ke zaf tehlûkeyin o. Her daim merkezîyîye esas gêno. Cor ra dîyarker o. Her kesî keno heman qalib. Statukoperest û muhafazakar o. Nê rewşî ruhê senetî û komelî rê çewt ê. Coka senetî de cewab nêdîyeno cigêrayîşanê alternatîfan ê ciwanan.
Sîstemo merkezî nêşîno ferz kerdene
Sey heme xebatanê komelkîyan, xebatê kultur-senetî zî bi sîstemêkê merkezîyî nêşenê bêrê kerdene û rayra berdene. Eke wina bo, kultur û senetê her ca do bimanê yewbînan, xusûsîyetî û cîyayîyî do bêrê zextkerdene. Kopya, teqlîd û zextkerdene manaya mergê her tewir afernayîşî yo. Vera naye ferasetê kultur-senetê komelkî û azadîwaştoxî, pêristê sosyolojîk ê komelî û îradeyê ci esas gêno. Teknîkî red nêkeno, bi ferasetê ke teknîkî keno xizmetê merdimî, bi peyme nêzdî beno. Wexto ke azadîya cinîyan sey peymeyo tewr bingeyîn ame gireştene, cîyayî û renginîya komelî çiqas baş xo îfade bikera, demokrasî û azadî zî ewqas est ê. Sey zaf ameyo vatene; cîyayîyî baxaneyê cîyabîyayîşî nê, çimeyê zengînîye yê. Ti tede şino, bi ê ke ti qebul kenê; ê ke ti qebul nêkenê, ê ke ti rexne kenê, tayê wextan heman beşan de, tayê wextan cîya benê, la ti înan nêgênê vera xo, her hal de ti îradeyê ci rê hurmet nîşan danê.
Ma nêeşkenê mehkum bikerê
Wexto ke ma vera tekelkerdînîya kapîtalîste ke vera xozayî û komelî bîya sey cinawirî têkoşîn danê, ma nêeşkenê her çîyo ke ma qebul nêkenê sey kapîtalîst mohr bikerê û mehkum bikerê. Eke ma wina bikerê, ma do erjêk ke qet heq nêkerdo pêşkêşê kapîtalîzmî bikerê. Hetê bînî ra, senetkar û kedkaranê kultur-senetî ke heta ewro bi sebebanê cîya-cîyayan yewbînan ra dûrî mendê, zemînê demokratîkî de ameyîşê înan ê têlewe û averberdişê huner, fîkir û hîsê paştdayîşê înan, parekerdişê naye her sewîye de, nêzdîbîyayîşo tewr minasib ê ruhê nê prosesî yo ke ma ciwîyenê.
Wexto ke fîkirî, hunerê senetî, bingeyê cîyayîyan de nêzdîbîyayîşêk ame esas girewtene, modernîteya demokratîke do biba goşt û estike. Eke wina nêbo, warê sey senetî de ke afernayîş wazeno, o wext kesêk yan zî çend kesî do her babete de pratîkanê dewletperestan ê ke benê sebebê xitimîyayîşî bidomnê.
Na meseleya nîyetî nîya; ê ke wayîrê ferasetê tewr demokratîkî yê zî, wexto ke meseleyanê komelkîyan de qalqîyayî ke cayê şarî de bir bidê, ferqê înan dewlete ra nêmaneno. Warê senetî de zî, senetkarî serkêşîye de, kes nêeşkeno cayê kedkaranê kultur-senetî de bir bido. Wexto ke komunî ameyî ronayene û îradeyê înan bi hiş û teşkîlatbîyayîşêko xurt aver şî, raşta zî şar bi xo her babete de do bibo qudretê bir û tetbîqatî.
Krîzanê neweyan rê dawetîye
Îdareyê Hereketê Azadîye serranê dergan ra nat semedê ke no wina bo têkoşîn dayêne la semedê ke tam nêşîyêne netîce, waran de zî vera xo nêdîyêne. Coka reyna peyser ewnîyeno û xo pers keno, hereketêk o ke xo rexne-xorexnekerdişî ra vîyarneno. Rixmê naye, hema zî her ware de nêzdîbîyayîşo ke xo bi selahîyet îfade keno, şarî ser o maneno, cayê eleqadarbîyayîşê perwerde, teşkîlatbîyayîş û xopawitişê ey de, heqê mudaxaleyê her çîyî xo de vîneno û rexne qebul nêkeno, xo ferz keno. Eke nê bi akerde nêrê mîyan û nêrê rastkerdene, semedê ke xorexnekerdişê ke proses ferz keno nêameyê kerdene û vurnayîş-tadayîş sewîyeya lafî de veradayo, do dawetîye krîzanê neweyan rê bêro vetiş. Halbuki proseso ke Rayber Apo aver berdo, ewqas çarçewaya hîra û xorînîye de yo ke do bîyaro a ra ke heme krîzî bêrê vîyarnayene.
Dem, qurbanê hetanê ma yê dogmatîkan o
Hiş û îradeyê vurnayîş-tadayîşî, tena cor ra pawitiş, her babete de tim halê pawitişî de mendiş zî manaya muqawemetmendişê vera vurnayîş-tadayîşî yo. Vurnayîş-tadayîş karê prosesî yo û dewam keno la ganî ma zemanî raşt bierjnê. Dem, bi halê ma yê tewr nîyetbaşî zî beno qurbanê hetanê ma yê muhafazakarî û dogmatîkan. Alternatîfê naye zî ferzkardişê tewiranê zaf ferdkî û vera kulturê komelkî nîyo. Cîyayî û zengînîyê komelkî û kulturî, bi huner û îradeyanê ferdan zêde benê, la ê ke xo komelî ser o vînenê û wazenê heme keda komelkî semedê ciwîyayîşê xo yê ferdkî û menfeetê xo bixebitnê, nê bi nê tewiranê xo yê antî-demokratîkan benê sey qralêk.
Ferdbîyayîş û xudbinîye (bencîllîk) heman çî nîyê. Merdimo xudbin, komelê xo ra qetîyayo, cahîlê her çîyî yo ke zano. O ke şeno bibo ferd, wayîrê hişê tewr xorîn ê kaînatî û îradeyê tewr xurtî yo. O xo komelî ser o nêvîneno, komelî nêkeno amûr, semedê menfeetanê şexsîyan qalq nêbeno ke komelî bixebitno, nêbeno înkarkarê erjan. Heme kaînatî hîs keno, bi mesulîyet nêzdî beno û bi hişmendî ciwîyeno. Çîyo ke ma vanê tarîx û erjanê komelkîyan rê hurmet, no yo. Ferdbîyayîş, sey çîyêko asan ganî xudbinîye reyde nîro têhet. O ke xudbin o, xo ra basqe kesî esas nêgêno. Xo ra basqe kesî goşdarî nêkeno û nêhesneno. Rexneyî hewnê ey ê tersinokî yê. Bi maddîyîye jehrî bîyo û xo keno merkezê dinya. Bê ke ezmerkezîye û xudbinîye bêra terkkerdene û naye reyde têkoşîn bêro dayene, merdim nêbeno demokrat.
Kehen de israr, cîddîyetê problemî musneno
Eke ma her çî sey verî dewam kenê, ma ganî fam bikerê ke tîya de problemêko zaf cîddî est o. Ê ke hetê xo ra fikirîyenê ke pratîk de çîyêk nêvurnîyayo, ê yê ke qet nêkewtê hewlê vurnayîş-tadayîşî. PKK şeno xo fesh bikero la kesî şaşîyanê xo terk nêkenê, ma mecbur ê ke reyna bipersê ke muhafazakarî û xudbinîye çiqas xorîn a. Bi nê zîhnîyetî ne dewlete ne zî komel nêşîno vurnayîş.
Ma demêkê bi hêvî ciwîyenê ke ganî qisey û pratîk her hetî ra pê bibê. Perspektîfêko muazzam verê ma roşn keno ke şaşîyî bê ke birasê sewîyeya krîzî bêrê çareser kerdene. Prosesê Aştîye û Komelê Demokratîkî, semedê vurnayîş-tadayîşî zemanêko bêemsal qezenc kerd ma. Eke ma nê firsendê tarîxî raşt bierjnê, ma şenê înşayê komelkî yê demokratîkî rê pêşengîye bikerê.
