Kultur û ziwan vîrê şarêkî yê

1ê Teşrîna Verêne de Serekê MHP’yî Dewlet Bahçelî Meclîs de zîyaretê Grûba DEM Partî kerd û destê xo Hemserekanê DEM Partî rê derg kerd. Dima waşt ke Rayberê Şarê Kurd Abdullah Ocalan Meclîs de vengdayîş bikero û vajo ke rêxistina xo fesih bikero û çekan verado.

Nê vengdayîşî ser o bi 23ê Teşrîna Verêne de Wekîlê DEM Partî Omer Ocalan bi nameyê keyeyê xo şî Îmrali û Rayberê Şarê Kurd Abdullah Ocalanî reyde pêvînayîşêk kerd. Demê winasî de Abdullah Ocalanî mesajêko kilmek û xorîn da şarî. Va “Tecrîd dewam keno. Eke şert û mercî bêrê viraştene, ez hetê teorîk û pratîkî ra amade ya ke zemînê şerî bikera zemînê huqûqî û sîyasî.”

Badê cû bi nameyê DEM Partî yew heyet ame organîzekerdiş û 22ê Kanûne û 28ê Kanûne de di rey şîyê Îmralî û Abdullah Ocalanî reyde pêvînayîşî kerdî. Rayberê PKK’yî Abdullah Ocalanî pêvînayîşê 28ê kanûne de xerîtaya ke 7 madeyan ra yena meydan, şarî reyde pare kerde û berpirsîyarî daye meclîs, partîyê sîyasî, rêxistinê komelkî û heme beşanê şarî. Badê ke heyet zaf partî û rêxistinan reyde pêvînayîşî kerdî, 27ê Sibate de reyna şî Îmrali û agêrayî. Na rey Rayber Abdullah Ocalanî beyanatêko sey manîfesto şarî reyde pare kerd. Na roje ra heta nika rojeva Tirkîya  bedilya.

No vengdayîş heme hetî ra ame ercnayîş, na çarçiwe de Rojnameyê Xwebûnî ra Lêl Amed, Hemşaredarê Peyasî Cengîz Dundar reyde komelo demokratîk de rol û mîsyonê şaredarîyan, 15ê Gulane Roşanê Ziwanê Kurdkî, tewr peynî karî ra vetişê karkeran û projeyê înan ser o roportajêk viraşto û roportaj wina yo:  

“Şima hetanî nika Şaredarîya Peyasî de senî xebatan kerdê, ewilî çi girewt verê xo?

Ma sey Şaredarîya Peyasî, bi paradîgamaya rayberîya şarhesî de vejîya rayîrî. Ma bi ferasetê beşdarî, xebat kenî. Na çarçiwe de zî ma wazenî heme dorûver la xususî astengdar, cinî, gede û ciwanan beşdarî pêvajoya qerargirewtişî bikerî. Xebatê ma rê, ma eke mîsal bidê; Zarokistan, Xalxalok, Perperîke, Merkezê Cuya yê Cinî, Warê Ekolojîkî, Şaxanê Cuya yê Bêastengî, Xizmetê Miqateyê Keyeyî, Çarşiya Kede ya Cinî, Turnavayê Futbol û Sporî, têhetameyîşê ciwanan, şayîyê kulturî yê bi ziwanê dayîke.

Hetê înan xebatê ma yê balkêşî zaf ê. Ma verba ferasetê şaredarîya kapîtalîstî ya beton û rantî, çimkî ma şaredarîya ekolojik û komelkî esas gênî yanî ma hetê şarê xo de her tim cayê xo gênî. Ma wazenî bi verpirsîyarî kuçe, park, keye, verê wendegehan newe ra înşa bikerî. Çimkî goreyê ma rayverîya herêmî tena kerdişê rayîrî nîyo, bedilnayîşê cuye û komelkî yo. Her ca ra zî resayîşî yo.

Şima bi pergalê Hemserekî xebityenî. No model rayverîya şima rê senî randiman da?

Pergalê Hemserekî ra ma qatî fek veranêdanî, çimkî seba ma felsefeya cuye ya. Verba sîyasetê camerdî, înşakerdişê xeta azadîwaşta cinî ya. Ma wazenî rayverî de îradeya cinî hem bêro dîyayîş û hem zî tesîrker bibo, pergalê Hemserekî tena meseleya temsîlîyetî nîya. Tewro avzel, bedilnayîşê komelkî yo. Ma sey hemserekan kêmaneya yewbînan qefelnenî, bi ruhê kolektîfî û komelkî pratîkê rayverî aver benî.

No pergal, tena banê şaredarî de nê, bi şarî rayîrê hilberinî yo, pîya rayverîkerdiş o, bingeyê qerargirewtiş û beşdarî yo. No pergal verba kodanê ataerkîlî de yo, verba kodanê ataerkîlî de rayîrê têkoşînî yo. Modelê Hemserekî, komel de rayîrê dengeya komelkî û seyyewbînanî yo. Bi no model, pêvajoyê qerargirewtişî yewperestî nê, zafrengînî esas o. Hewna hîyararşîk nê, esasê demokratîkî avzel o.

Demê peynî şaredarîya şima, bi karî ra vetişê karkeran ame rojdemî. Na pêvajo senî aver şî û şima şarî ra senî bertek girewtî?

Ma sey pêvajoyê winayin her tim bi hassasiyet û îtîna aver berd. Karê şaredarî de tewro avzel verpirsîyarî, çimeyanê pêroyî seba feydeya şarî şuxulnayîşî yo. Ma demo ke ame ser wezîfe, ma dîyî ke awanîya ekonomi ya şaredarî mîyanê zaf zehmetî de yo. No ser zî ma mecburî bikê qerarê bi zehmet bigê. Vetişê karkeran qatî nê kêfî nê sîyasî yo. Nê tercîhê ma  yo nê zî ewilî ma yo. Vetişê karkeran de şert û mercî huquqî, malî û îdarîyî est ê. Wezîfedarê ke karê xo bi layiqî kenê, seba ma zaf bi qiymetir ê.

Şert bikê ma ekonomîya şaredarî seba xizmetê şarî bikar bîyarê, bi randimangirewtişê çimeyanê şaredarî bişuxulnî. Ma girewtişê qeraranê xo de feydeyê pêroyî, şeffafî û adaletî esas girewt. Şaredarîyan sazîya pêroyî yê, verba komelî de verpirsîyarî; nêzdîbîyayîşê kesayeyî ra her tim hîna bi firaz ê.

Goreyê şima înşakerdişê komelê demokratîkî de rolê şaredarîyan çîyo?

Înşakerdişê modernîte yê demokratîkî, tewro avzel; awanîya demokrasî ya herêmî, binî ra û bi beşdarî awankerdiş a. Verba zîhnîyetê otoriter û merkezî de xobixo îdarekerdişê şarî xo bi şaredarîyan nîşan dano. No ser zî ma şaredarîyan tena sazîyê xizmetî nê, eynî demî warê cuye yê rêxistinî yê şarî dîyenî. Meclîsê şarî, komîsyonan, heyetê ciwan û cinî, îradeya şarî ya demokratîkî hem nîşan danî hem zî vejenî werteyî.

Ma bi no rayîr û îradeyî, qeraranê xo gênê. Şaredarîya ma, şarî reyde fikriyena, qerar gêna û şar sey kerdox girewta dest. Eynî demî de no hêz û modelê xoverdayîşê demokratîkî yê şarî zaf keno. Pawitişê nê modelî tena karê kerdişê şaredarî  nîyo, eynî demî parçebîyayîşê têkoşînî yê demokrasî yo. Ma heme şarê xo ra veng danî ke wa bêrê ma pîya hilberin bikerî û qerar bigêrî.

Şima sey şaredarî qadê ziwan û kulturî xebatê senî kenî? Vere şima çi astengî vejîyenî?

Kultur û ziwanê ma yê dayîke, sey bingeyê estbîyayîşê ma yê. Kultur û ziwan mezgê şarêkî yê. Ganîkerdişê nê hafıza, verpirsîyarê ma yê tewrê avzelî yo. Şaredarîya ma, coğrafyaya zafziwanî, zafkulturî de ca gêna, ma pawitişê zafziwanî yê sey verpirsîyarî dîyenî.  Ma binê banê şaredarîya xo de, bi ziwanê dayîke konser, panel, atolye, tîyatroyê gedeyî, weşanî û festîvalî organîze kenî.

Zarokistanan de gedeyî demo ke beşdarî programê bi ziwanê dayîke benî, hîna bi weşî nasnameyê xo kulturî aver benî. Ma hewna seba Roşanê Ziwanê Kurdkî yê 15ê Gulane rê programê xususî virazenî, çarçiweya averberdiş û cuyakerdişê huner û kulturî ma şayîyê Serê Salê, deyîrbazî û xebatê arşîvî virazenî.

Verba polîtîkayê asîmîlasyon û bêziwan veradayîşê, ma do heqê îfadekerdişê xo yê şaranî gird bikerî. Wazenî bi polîtîkayê antîdemokratîk û zextî, nê xebatanê ma çin bikerî la ma qerardarî ke şarê xo reyde têkoşînê xo bidomnî. Çimkî ma zanenî ke ziwan, kultur û hafizayê şarî çin bêro kerdiş, do ameyoxê şarî zî bikewo binê telûkeyî. No ser ma hafize û mezgî pawiyenî.

Projeyê xususî şima yê demê nêzdî de çîyê?

Ma do demê ameyoxî de goreyê îxtîyacê şarî, projeyan xo do bivirazî. Xususî seba awankerdişê hişmendîya afetî, Parka Hişmendî ya Afetî û Warê Mesîre awan akenê. Seba weşîya şarî ma Firnê Bêglutenî awan kenî. Ma zanenê ke wezîfeya rayberîya herêmî tena rijnayîşê asfaltî nîyo, armanê ma yê ewilî, newe ra înşakerdişê cuye yo. Her projeya ma hilberînê bawerî yo. Ma wazenî projeyê xo bi şarê xo bikerî.

Tewr peynî şima wazenî mesajêko senî bide?

Ma bi îradeya şarî, ameyî weçînayîş, no ser ma xo rê na îrade esas gênî. Çi heyfo ke bi semedê tedbîrê tasarrufî, çimeyanê ma teng kenî. Verba nê nêzdîbîyayîşî zî ma bi şarê xo xover danî û xebityenî. Şaredarî keyeyê şarê yo, no ser no têkoşîn keseyî nîyo.

Ma rêxistinîa xo do rayîrê xo bidomnî. Ma rayîrî bi vatişê Jin, Jiyan, Azadî vejîyayî, ma wazenî şarê xo ra soza ke dayî bîyarî cayê xo. Encax bi têkoşînê şaranî yê hemparî cuyaya demokratîk, azad û seyyewbînanî mumkun a. Nika ra pey esil armancê yewine şarê xo rê xizmet û averberdişê ziwanî yo.

Cengîz Dundar Kam o?

Serra 1977î, Amed de ame dinya, serra 2000î de Zanîngehê Dîcleyî ra girêda Lîsansê Berzî yê Spor û Perwerdeyê Bedenî ra mezun bi. Mabenê serrane yê 1997 û 2000î de Şaxê Ciwanan ê HADEP’î de ca girewt. Serra 2000î ra pey Platformê Şaxanê KESKî yê Amedî û Egîtîm Senî de verpirsîyarîya sosyali xebitya, Komîsyonê Huquqî yê Egîtîm Senî û Yerel Gundem 21 û Akademîya Kedî de wezîfe girewt.

Hetê nê wezîfeyan Koordînasyonê Keyeyanê Destekî yê Perwerdeyî û serra 2009î awanbîyayîşê Amedsporî de ca girewt û hetanî serra 2014î zî serekîya kulubî kerd. Mabenê serrane yê 2009 û 2014î de endamî û asserekîya Awankerdoxê Yewîya Kulubanê Mezopotamyayî kerd. Serra 2017î sifte Karamanî ra dima zî Sewrêgî ra ame surgunkerdinî. Surgunî ra agêrayîşî ra pey binê banî yê Egîtîm Sen û KESK’î de xebatanê verpirsîyarîya sosyalî û STK’î kerd. Serra 2024î bî Hemserekê Şaredarîya Peyasî û wezîfeyê xo domneno û 2014î de demêk hepisxane de mend.”