Serrgêra şehadetê hunermend Elî Temelî yo. Birayê ey Faysal Temel dîyar kerd ke Elî Temel gedeyîya xo de zî kesêko komelkî bi û vat: “Gedeyîya xo de zî cil û blegê kurdkî xo ra dayêne. Embazanê xo reyde têkilîya ey zaf xurt bîye, mutewazî bi.”
Elî Temel serra 1960î de dewa Girêsor a qezaya Dêrikî ya Mardînî de maya xo ra beno. Emrê xo yê şenikî de dest bi şinasnayîşê rastîya şarê kurdî keno. Di kadroyê pêşeng ê PKK’yî Hayrî Durmuş û Ferhat Kurtay nas keno û tesîrê înan de maneno û beno şorişgir. Elî Temel aşma çele ys 1980î de yeno destbendkerdene û 120 rojî îşkenceyêko giran vîneno. 4 aşmî Mardîn de hepisxane de maneno dima ey erşawenê Amed.
Elî Temel hetê şorişgirîya xo de bi hunerê xo zî tarîxê şarê xo de beno însanêko weçînite. Bi deyîranê xo yê sey; Xûşka Zozan, Deşta Bismilê, Rozerin, Bûka Kurda, Keçika Dêrsimî, Şitla Azadî ûsn. şarê kurdî de hîs û fikranê şoriş, têkoşîn û xoverdayîşî aver beno. Heta roja ewro zî zerrîya mîlyonan de ciwîyeno û do biciwîyo.
Serrgêra şehadetê hunermend û şorişgir Elî Temel de kesê ke ey şinasnenê, ey reyde xebitîyayî, derheqê ey de ajansê ma rê qisey kerd.
‘Elî kesêko zaf mutewazî bi’
Birayê Elî Temelî, Faysal Temelî dîyar kerd ke gedeyîya xo de zî kesêko komelkî bîyo û vat: “Gedeyîya xo de zî cil û belgê kurdkî xo ra dayêne. Zaf weş dama kaykerdêne. Pîlê keyeyê ma Datê mi reyde gêrayêne. Têkilîya ey derûdorê reyde, dewan reyde, eşîranê bînan reyde û qezayanê nêzdîyan reyde zaf xurt bîye. Embazanê xo reyde têkilîya ey xurt bîye, zaf mutewazi bi.”
Faysal Temelî da zanayene ke Elî Temel Dêrik û Qoserî de demê lîse de polîtîk beno û wina vat: “Serra 1977î de Mazlum Dogan yeno Dêrik seba xebatan. O wext Elî zî Mazlum Doganî şinasneno û êdî hîna zaf polîtîk beno, beşdarê xebetan beno.”
‘Riyê îşkenceyî ra ma ey nêşinasna’
Faysal Temel behsê girewtiş û îşkenceyo ke ameyo sereyê Elî Temelî ser o û vat: “Elî serra 1981î de 2 serrî ame girewtene. Maya mi, bawkalê mi û birayê mi Weysî zî ey reyde ameybî destbendkerdene. Elî nêzdîyê 70 rojan Tugayê Mardînî de ame girewtene. Ey rê îşkence kenê seba ke bibo îtîrafkar, la Elî nê qebul nêkeno. Dima Elîyî ard hepisxaneyê Mardînî. Ma şîyê zîyaretê ey, merdim heta ke nêzdî ra riyê ey ra nêewnîyayêne, riyê îşkenceyî ra ey nêşinasnayêne. 3 aşmî ra pey ey berd Hepisxaneyê Amedî.”
‘Şorişgirêko bi qerar bi’
Faysal Temel derheqê cuya Elî Temelî ya hepisxaneyî ra pey zî nê çîyî vatî: “Elî serra 1990î de aşma hezîrane de Amasya de hepisxane ra vejîya. Dima qerar da ke vîyaro Rojava bibo. Xeylê embazê ey, keyeyê ma ey reyde zaf qisey kerd ke nêşîro. Hem weşîya ey baş nêbîye, hem zî karê sîyasî û kulturî kerdêne. Nê semedî ra embazanê ey nêwaşt şêro. La ey qebul nêkerd û şi beşdarê partî bi. Şono qada Raybertî, demêk uca de maneno. Embazan agahî erşawite û vat Elî wazeno derbasî vakur bibo, ma kenê nêkenê nêeşkenê ey îkna bikerê, bêrê belkî şima bieşkê ey îkna bikerê. O vîyartbi Kobanî. Maya mi zî şîye Qamişlo, ey agahî erşawitbî û înan zî yewbînan di. La maya mi zî nêeşkena ey îkna bikera. Vano mi qerar dayo ez do derbasî Vakurî biba. Pîrozbayîyêka seba 15ê tebaxe ra pey, Rayber Apo vengdano ey û vano: “Ti do cayê Yilmaz Guneyî bigîrê. Ti hem nusenê hem hem vanê, hem kay kenê. Ti tîyatro reyde zî eleqedar benê. Şo Ewropa xebatanê Kulturî bike.” La Elî Vakur de israr keno. Dima vîyareno Mardîm. Elî 18 aşman Mardîn de maneno. 9ê temmuze de 1994î de Şemrax de operasyonêkî de şehîd keweno. Ma o wext cenazaya ey nêdîye. Serra 2014î de ma eşnawit ke derûdorê a eşkefta ke Elî û embazê xo tede şehîd kewenê, kateyê yenê vînayene. Ma muracatê dozgerî kerd û şîyê kateyî kom kerdê. Bi testê DNA’yî dîyar bi ke kateyê Elî yî. Dimayê 6 aşman cenaza daye ma, ma cenaza Qoser de nimite.”
Embazanê Elî Temelî ra yew zî Mehmet Şîrîn Tunç o. Şîrîn Tunç vengdayîşê Rayberê Şarê Kurdî Abdullah Ocalanî yê serra 1999î de mîyanê Koma Aştî ya yewine de mîyanê PKK ra amebi. Mehemt Şîrîn Tunç serranê 1980î de xeylê pêşenganê PKK’yî reyde hepisxaneyê Amedî de mendbi. Tunçî behsê cu û kesayetê Elî Temelî kerd.
Hucreyo 33.
Mehmet Şîrîn Tunç dîyar kerd ke ey Elî Temelî Zindanê Amedî de şinasnayo û vat: “Seba ke merdim rastîya heval Elî Temelî baş fehm biko ganî merdim rastîya Zindanê Amedî baş fehm biko. Elî Temel Darbeya Leşkerî ya 12ê êlule ra pey Zindanê Amedî de Hucreyo 33. de embazê Ferhat Kurtay,Eşref Anyik, Amhmut Zengin û Necmî Oner reyde mendêne. Hucreyo 33. tarîxê kurd û Kurdîstanî de wayîrê cayêko taybet o. Nê heçe çar embazan seba ke rewşa şarê kurdî, rastîya şarê kurdî dinya rê bidê fehmkerdene, 18ê gulana 1982î de ganê xo da adirî ver. Şehadetê ê çar embazan tesîrêko pîl embaz Elî ser o kerdbi. Xoverdayîşî ra teber çîyêk nêfikirîyayêne. Embaz Elî kulturê kurdan reyde zaf eleqedar bîyêne. Her tim kultur ser o xebitîyayêne. Kesayetêko şorişgir bi, welatparêzêko xurt bi. Tu wext seba şexsî xo nêfikirîyayêne, her tim seba şarê kurdî û şaranê bindestan fikirîyayêne.”
‘Çimeyê moralî bi’
Mehmet Şîrîn Tunç derheqê cuya Elî Temelî de zî qisey kerd û wina vat: Embaz Elî çîyê şexsî û nêzdîbîyayîşê şexsî qebul nêkerdêne. Her tim cuya komunal esas girewtêne. Ê wehşetê Zindana Amedî de zî cuya komunalî esas girewtêne. Embaz Elî her tim bi moral bi, bi heyecan bi, bi deyîran, bi parekerdişan, bi sohbetanê xo moral dayêne dereûdorê xo zî. Lazim o ma nê ruhî mîyanê xo de bidê ciwîyayene. Encax bi nê hewayî ma eşkenê înan rê bibê cewab.”
‘Hem şaîr hem zî xetîb bi’
Celal Ekîn ke Elî Temel reyde xebatê Merkezê Kulturê Mezopotamyayî (NÇM) Koma Çîya de c agirewtbi, dîyar kerd ke ey Elî Temelî serra 1988î de hepisxane de şinasnayo û vat: “Sohbetê Elî Temelî sey şîîr bi, zaf moral û motîvasyon dayêne merdim. Elî Temel eynê wextî de xetîbêko xurt bi. Xîtabetê ey merdim ser o tesîr kerdêne. Ma serranê 1990î de Stenbol de beşdarê programêko seba piştgirîya pêşmergeyan ameyêne kerdene, bîyê. Ed programî de şîîra xo ya “Amed” wende, şar zaf tesîrê ci de mend. Elî embazêko zaf awankerdox bi. Hêzê ey o îkna zaf xurt bi. Elî Temel cayo de ke şer biqewimîyo, embazan cuya xo vîndî bikerêne, înan ser o fikirîyayêne, yan deyîrêk yan zî şîîrêk nuştêne. Deyîra ‘Deşta Bismilî’ nînan ra yew a.”
Populîzm hunerî kişeno
Celal Ekîn bale ant huner û hunermendanê roja ewroyîne ser o û wina vat: “Hunermendê roja ma zafane tesîrê populîzmî de yê. Berhemê roja ma goreyê rastîya cuye nîyê. Goreyê modernîteya kapîtalîst î. Ewro berhemê ke Rojava ra yenê awnakerdişî ra vêşêr goreyê rastîya cuye yê, populîzmî ra dûrî yê. Vakur de kesê ke goreyê rastîya şarî, goreyê rastîya Têgêrayîşê Azadîya Kurdîstanî berheman awan kenê, zaf kêm ê.”
