Hemverfekê Komîsyonê Ziwan, Kultur û Hunerî yê DEM Partî Heval Dilbihar eşkera kerd ke ziwanê kurdkî babeta aştîyêka komelkî û raşte de xeta sûr a û va: “Heta ke ziwanê kurdkî her hetî ra azad û serbest nêbo, bi qet yew hawa aştîyêka komelkî, komelêko demokratîk pê nîna.”
Dewrê perwerdeyî yo newe yê Tirkîya û Kurdîstanê Vakurî, 8ê Êlule de bi şîyayîşê 18 mîlyon wendekaran dest pêkerd. Tirkîya û Kurdîstanê Vakurî de bi desan şarî ciwîyenê. La ziwanê perwerdeyî tenya tirkî yo û şarê bînî pêroyîn perwerdeyê bi ziwanê xo yê dayîke ra mehrûm manenê. Yew zî nê şaran zî şarê kurd o ke Tirkîya û Kurdîstanê Vakurî de nufusê ey bi mîlyonan o. Sazîyanê Ziwanî yê Kurdkî û Sendîkaya Kedkaranê Zanistî û Xizmetanê Komelkî (Eğitim-Sen) zî tede xeylêk sazî û dezgehan bi wesîleya destpêkerdişê dewrê neweyî yê perwerdeyî, bi sloganê “Perwerde bi ziwanê dayîke heqê heme domanan o” rayşîyayîşî û eşkerayîyî viraştî û bale ante ser heqê perwerdeyê bi ziwanê dayîke.
Hemverfekê Komîsyonê Ziwan, Kultur û Hunerî yê DEM Partî Heval Dilbihar polîtîkayê dewleta Tirke yê vera ziwanê kurdkî ajansê ma rê ercnayî.
‘Bi mîlyonan domanê kurdan heqê perwerdeyê bi ziwanê dayîke ra bêheq ê’
Heval Dilbihar da zanayene ke bi destpêkerdişê dewrê perwerdeyî yê Tirkîya û Kurdîstanê Vakurî, bi mîlyonan domanê kurdan do heqê perwerdeyê bi ziwanê dayîke ra bêheq bimanî û wina va: “Çi heyf ke domanê kurdan do reyna maruzê asîmîlasyonî bimanê. Ma ney bi hawayêko zelal vanê; asîmîlekerdişê domananê neteweyêko bîn hetê desthiladaran ra, verî her çî vera merdimîye yo. Vera heme bîr û bawerîyan, exlaq û polîtîkayanê demokratîk û komelkîyan o. Bifikirîyê, şima nêverdenê ke yew doman bi ziwanê dayîka xo perwerde bivîno. Ser de zî, şima o doman kenê tirk, yanî hewl danê ke domanêkê kurdî bikerê tirk. No, verî her çî, sûcêko merdimîye yo. Nika seba ke neteweya kurdî bi awayêko fermî, huqûqî nîna naskerdene, ziwanê kurdkî zî nîno naskerdene. Raşt o, çiqas ke netîceyê xoverdayîşê şarê kurdî de polîtîka, kerdiş û îcratê klasîkî yê çinhesibnayîşî û hewldayîşê wedartişê ziwanê kurdkî têk şîyê zî, la nê rey bi hawayanê cîya cîyayan no asîmîlasyon, nê hewldayîşê wedartişî newe ra dewam kenê. Verî her çî perwerdeyê bi ziwanê dayîke heqêko tewr xozayî, komelkî û îlahî yê yew şarî, yew netewe yo. Astengkerdiş û binpaykerdişê nê heqî sûcêko merdimîye yo.
‘Heta ke yew ziwan qedexe bo, aştîye do senî bêro meydan’
Heval Dilbihar qiseykerdişê xo wina domna: “Nê sebeb ra domanê kurdan emserr zî nêeşkenê bi ziwanê xo perwerde bivînê. Nika seba ke no werte ra bêro wedartene, gere kurdî û ziwanê kurdkî bibê wayîrê statuyî. Hema hema desthilata dewleta Tirke vana; ‘Verê ziwanê kurdkî de astengîyî çin ê. Ma ziwanê kurdkî qedexe nêkerdo.’ La na manîpulasyonêka pîl a. No têkilîkerdişêko pîl o. Vanê: ‘Perwerdeyê bi ziwanê kurdkî waştişê şarê kurdî nîyo,’ no zî raşt nîyo. Netîceyê hewldayîşanê Birêz Abdullah Ocalanî de prosesêko aştîyêka raşt û komelêko demokratîk ame destpêkerdene. Bêguman seba ke nê prosesî de averşîyayîşêk bibo, gere verî her çî astengîyê verê ziwanê kurdkî bêrê wedartene. Bifikirîyê; heta ke yew ziwan qedexe bo, seba ke o ziwan werte ra wedarîyo hewl bêro dayene, aştîye do senî pê bêro. Yew ziwanê şima qedexe bikero, perwerdeyê bi ziwanê şima qedexe bikero, hewl bido ke ziwanê dayîka şima û heme ernayenê şima werte ra wedarno, şima do senî înan de pê bêrê. Bêguman aştîyêka wina mûmkîn nîya. Coka ziwanê kurdkî babeta aştîyêka komelkî û raşt de xeta sûr a. Heta ke ziwanê kurdkî her hetî ra azad û serbest nêbo, bi qet yew hawa aştîyêka komelkî, komelêko demokratîk pê nîno.”
‘Ma Kurdîstanê Vakurî de babeta ziwanê kurdkî de yew ê’
Heval Dilbihar bale ante ser komîsyonê ke eleqedarê prosesê mewcûdî Meclîs de ameyo ronayene û wina dewam kerd: “DEM Partî zî û teberê yew-di partîyan de partîyê bînî zî tede yê. Nika pawitişê heme aştî û azadîwaştan o yo ke o komîsyon heme heqanê şarê kurdî munaqeşe bikero. La seba ke dayîkanê kurdan uca de kurdkî qisey kerd, qiseykerdişê înan ame birînayene. Ameyî astengkerdene. Serekê Komîsyonî Numan Kurtulmuş nêverda ke dayîkî bi ziwanê xo qisey bikerê. Bi raştî zî no hovîtîyêka pîl a. Qaşo ti vanê: ‘Ez do aştîye bîyara ca’ la ti nêverdenê dayîkêk bi ziwanê xo qisey bikero. No bi qet yew hawa nîno qebûlkerdene. Ser de zî şi va: ‘Waştişê kurdan seba statu û perwerdeyê bi kurdkî çin o.’ No çewtkerdişê raştîyan o. No zurêko desthilatdarîya Tirke ya ke wazena hiş û mezgê komelê kurdî têmîyan bikero. Kesê ke no proses dayo destpêkerdene Birêz Abdullah Ocalan o. Ey bi xo bi desan reyî vato: ‘Ziwanê neteweyêke, seba a netewe nan û awe ra muhîmêr o. Seba aye meseleya estbîyayîş û çinêbîyayîşî ya. Kesê ke ziwanê dayîka xo ra dûrî bikewo, heywanan ra zî keweno cêr. Çimkî her heywan zî wayîrê vengêk o û heqê înan est o ke xo bi vengê xo bidê nasînayene.’ Ma zelal vajê, ma sey DEM Partî û heme sazî, dezgeh û platformanê Kurdan û yê şoreşger û demokratan ê Kurdîstanê Vakurî, babeta ziwanê kurdkî de yew ê. Pêroyîn zî perwerdeyê bi kurdkî wazenê, wazenê ke ziwanê kurdkî her warê cuye de û sazîyanê fermîyan de zî bi awayêko serbest bêro bikarardene. Wazeno ke ziwanê kurdkî bi qanûnan serbest bêro veradayene û bêro naskerdene û heme nameyê kurdkî newe ra înan rê bêrê dayene. Nê çar waştişî waştişê heme kurdan ê. Serra seyan zî bibo, na dewlete mecbûr a ke ziwanê kurdkî serbest biverado. Wina nêkero do maruzê felaketanê pîlan bibo. Ma vanê hînî bes o. Heta ke şima ziwanê dayîka ma û heme ercnayanê ma yê neteweyîyan nas nêkerê, ma nêbenê way û birayê şima. Seba ke desthilate game bierzo û komîsyon nê babetan bîyaro rojdemê xo, gere ma sey şarê kurdî xoverdayîşê xo yê seba ziwanê kurdkî her warî de hîna berz û hîra bikerê.”
‘Gere Kurdî sevîyeyê seferberîye de xebatan bikerê’
Heval Dilbiharî îzeh kerd ke gere seba ziwanê kurdkî taxan ra bigêrê heta dewan, şaristanan ra bigêrê heta qezayan, bazaran ra bigêrê heta heme cayanê ke kurdî tede ca gênê, gere xoverdayîşê ziwanê kurdkî bêro rayîrberdene û wina dewam kerd: “Gere neteweya kurdî seviyeyê seferberîye de xebatan bi hawayêko domdar bi ca bîyaro. Tîya de rolê îdareyanê herêmîyan ê kurdan zaf muhîm o. Nika îdareyê herêmî di gama heme astengîyan sey hukmatê o şaristan, a qeza yê. Gere bernameyê înan û budçeyê înan seba ziwanî zî bibo. Eke şaredarîyêka kurdan seviyeyêko tewr berz û domdar de xebatanê ziwan, kultur û ercnayanê kurdewarî rayîr ra nêbero, ferqê a şaredarîye û desthilate çin o. Se heyf ke hîna xeylêk şaredarîyê ma nê hişmendîye de nîyê. Babeta ziwanê kurdkî seba ma xeta sûr a neteweyî û cîhanî ya. Çimkî ziwanê kurdkî tenya ziwanê Kkurdan nîyo, eynî wext de ercnayîşêko merdimîye yo yê bi des hezaran serran o. Na sebeb ra ne tenya şaredarîyê kurdan, gere şaredarîyê partîyanê bînan zî seba ziwanê kurdkî bi her hawa xebatan bikerê. Seba tirkî çi xebatan kenê, gere seba kurdkî zî bikerê. Rexnedayîşê xo zî bi xebatanê xo bidê. Gere şaredarîyê ma sey dibistan û zanîngehanê kurdkî xebatan bikerê. Gere hemşaredaran ra bigêrê heta heme xebatkaran ziwanê kurdkî bimûsê û bimusnê. Şarê kurdî seba ziwanê kurdkî bi desan şaristanan de waştişê xo yê perwerde û statuyê ziwanê kurdkî berz kerd.”
‘Gere ma rûmetê xo her warî de biciwîyê’
Heval Dilbihar waşt ke heme sazî, dezgeh û partîyê sîyasî yê kurdan xebatanê seba ziwanî hîra bikerê û va: “Çimkî polîtîkayêka desthiladaran a nê serranê peyênan a ya ke ziwanê kurdkî krîmînalîze bikero û werte ra wedarno. Gere ma nê polîtîkayan pûç bikerê. Ena sebeb ra sey DEM Partî hewldayîşê ma o yo ke ma ziwanê kurdkî her cayê komelî de vila bikerê. Na babete de kêmanî û nêbesîyê ma zî est ê. Ma veng danê heme sîyasetmedaranê kurdan, bi taybetî Kurdîstan de, heme cayanê ke kurdî tede ciwîyenê, gere teqez ziwanê sereke ziwanê kurdkî bo. Madem ke ma vanê: ‘Ziwanê ma rûmetê ma yo’ gere ma rûmetê xo her warî de biciwîyê.”
‘Gere ma xoverdayîşê xo yê ziwanê kurdkî heme waran de berzêr bikerê’
Heval Dilbihar da zanayene ke sey DEM Partî planê înan zî seba ziwanê kurdkî est ê û qiseykerdişê xo wina qedîna: “Wextanê verê ma de ma do pîya bi sazî û dezgehanê ziwanê kurdkî, bi tewrbîyayîşê heme waranê kurdewar û komelkîyan komxebatan virazê. Ma do bi taybetî uca de stratejî û xoverdayîşê ziwanê kurdkî bi awayêko zelal pîya bi heme waranê Kurdîstanê Vakurî munaqeşe bikerê û xeylêk biryaranê neweyan bigêrê. Ena sebeb ra hem vera hêrişanê desthilate yê asîmîlasyonî xoverdayîşê xo berzêr bikerê, hem zî xeylêk kar û xebatanê xo yê zereyî bi ca bîyarê. Key ke ma vanê ziwanê kurdkî xeta ma ya sûr a, seba ma nan û awe ra zî muhîmêr o. Ma ney tenya seba dewleta Tirke û desthilatanê aye nêvanê. Ma ney seba xo zî vanê. Coka ronayene û organîzekerdişê ziwanê kurdkî merkezê nê prosesê aştîyêka raşt û komelêko demokratîk de ca gêno. Gere ma xoverdayîşê xo yê ziwanê kurdkî heme waran de berzêr bikerê.”
