Sereyê qetilkerdişê rojnameger-nuştox Mûsa Anterî ra 33 serrî vîyart. Abdullah Ocalanî ey rê vatbi: “Yew welatperwero raştikên bi. Coka hetê kontrayan ra ame qetilkerdiş. Bi sereyê xo sey yew partîye têgerîya.”
Sereyê qetilkerdişê rojnameger-nuştox Mûsa Anterî ra 33 serrî vîyart. Rayberê Şarê Kurdî Abdullah Ocalanî ey rê vatbi: “Yew welatperwero raştikên bi. Coka hetê kontrayan ra ame qetilkerdiş. Bi sereyê xo sey yew partîye têgerîya. Partîye awan nêkerdbî, la rayîrê edebîyatî ra kurdan rê tayê çîyî vatbî. No zaf ercîyaye yo.” Qatilê Anterî hewna eşkera nêbîyê, la dosyayê dewaya ci kewt berê demvîyartişî.
Mûsa Anter (Apê Mûsa) ke heyatê xo sey “Yadê kurd û Kurdistanî” wesifna, serra 1920 de dewa Sitililê ya Nisêbîna Mêrdînî de ame dinya. Dibistana verên dewa xo de, Dibistana mîyanên û lîse zî Edene de wend. Semedo ke babîyê ci nêweş bi, hetê maya xo Fesla ra ame weyîkerdiş. Wexto ke Edene de wendekarê lîse bi, ame tepiştiş û 15 rojî nezaret de mend.
Dima ke lîse qedîna, Stenbol de Fakulteya Edebîyatî de ca bi û yew serre dima dest bi wendişê huqûqî kerd. 3 serrê verênî yê zanîngehî bi dereceyê yewinîye qedîna. Sinifa çarin de dereceyê yewinîye bi hawayêko neheq destê ci ra ame girewtiş. Coka zanîngeh ra fek verada. Serra 1944 de zewecîya û serra 1945 de lajê ci Anter, serra 1948 de keynaya ci Rahşan û serra 1950 de zî lajê ci Dîcle Anter amey dinya.
Vera nêheqîye de vindert
Anter, serranê 1950an de mîyanê xebatanê sîyasîyan de ca girewt. Kitabê xo yê bi nameyê “Yadê Mi” de, qiseyê Hobbesî yê “Fikrê polîtîkî sey kulavan ê, çiqas ti pêro dê, hende req benê, qîmet gênê” ano vîrî û vano: “Yê mi zî, çiqas îşkence û neheqîye mi rê bena, ez hende zêde wayîrê fikranê xo vejîyena.”
Dima, rojnameyanê sey Şark Postasi û Dîcle Kaynagi de dest bi nuştişî kerd. Peyê 1958î de ame Amed. Pîya bi Yûsûf Azîzoglû û Canîp Yildirimî rojnameyê Îlerî Yûrtî vet. Semedo ke şîîra xo ya “Qimil” ra, serra 1959 de ame tepiştiş û berd Stenbol. Dewayê ke sey “Dewayê 49an” yena zanayîş de, bi hawayêko tepişte ame muhakemekerdiş û pîya bi embazanê xo cezaya îdamî rê ame mehkumkerdiş. Bi efûyê ke dima darbeya eskerî ya 27ê Gulane 1960 de vejîya, zîndan ra tehlîye bi.
Wextê zîndanî de, kayê xo yê şanoyî yê bi nameyê “Birîna Reş” nuşt û ferhengêko Kurdkî-Tirkî amade kerd. Dima ke zîndan ra vejîya, pîya bi Medet Serhat û Ergun Koyûncû kovara Deng vete. Kovar, demêko kilm ra dima amê qefilnayîş û her hîrê kesî zî amey muhakemekerdiş. Nuştoxê Bariş Dunyasi û Yonî, Anter, 3ê Hezîrane 1963 de reyna ame tepiştiş. Nezîkê 2 serran zîndan de mend. Bi rêse Mamak, Sûltanahmet û Balmûmcû de zîndan de mend.
‘Ez do welatê xo de bimira’
Serra 1969 de, pîya bi Mehmet Gumuş Şahînerî kovara Dogû vetê. Semedo ke sloganê “Bicûyo Bîratîya Tirk û Kurdan” ê ke serê qapaxê hûmara dîyine ya kovare de bi, ame tepiştiş. O berd Enqere û pîya bi 4 embazanê xo cezaya îdamî rê ame mehkumkerdiş. La 15 rojî dima ame veradayîş. Yew awankerdoxanê Ocaxanê Kulturî yê Rojhelatî yê Şoreşgeran (DDKO) ra yo. Nê mabênî de reyna ame tepiştiş û berd Amed. Dewayanê DDKO û Partîya Demokrat a Kurdistanî ya Tirkîya (T-KDP) ra tepişîya û 32 aşmî dima beraet kerd.
Dima ke zîndan ra vejîya, dewa xo Sitililî de ca bi. Anter ke heyatê ci bi zext, tepiştiş û tehdîdan vîyart ra, awankerdişê Partîya Keda Şarî (HEP) ya ke serra 1988 de amê awankerdiş de ca girewt. Yew awankerdoxanê Merkezê Kulturî yê Mezopotamya (NÇM) û Enstîtuya Kurdkî ya Stenbolî ra yo ke sereyê serranê 1990an de amey awankerdiş. Rojname û kovaranê sey Dîcle-Firat, Azadiya Welat, Yenî Ulke, Ozgur Gundem, Rewşen, Tewlo, Bariş Dunyasi û Yon de xeylê nuşteyî nuştî. Teberê nuşteyanê xo de 7 kitabî nuştî û ferhengêko Kurdkî-Tirkî amade kerd. Anter kitabê xo yê “Yadê Mi” de beyan keno ke digama pêro zextan zî axa xo ra fek vera nêdayo û vano: “Caynê ke hesteyê mi destê xerîbîye de bêrê welatê mi, weşêr o ke ez welatê xo de bimira.”
JÎTEM’î o qetil kerd
Darbeya 12ê Êlule de semedê propagandaya “Kurdîyîye” ra ame tepiştiş û berd Zîndanê Nisêbînê. 11 serrî zîndan de mend. 20ê Êlule 1992 de seba ke tewrê festîvala kultur û hunerî bibo ame Amed û semtê Seyrantepe yê qezaya Yenîşehîrî yê Amedî de hetê JÎTEM’î ra ame qetilkerdiş.
Sey dosyayê cînayetanê failî nêdîyaran ê serranê 90î, dosyayê Anterî de zî yew averşîyayîş nêbi. Ayleyê Anterî, sereyê serranê 2000an de dosya şawite Mehkemeya Heqanê Merdiman a Ewropa (MHME). MHME’yî, 19ê Kanûne 2006 de qerarê “îxlalkerdişê heqê cuyayîşî” da û Tirkîya mehkumê tezmînatî kerde.
Îtîraf kerd
Îtîrafkerê JÎTEM’î Abdulkadîr Ayganî va ke awankerdoxanê JÎTEM’î ra serdar Ahmet Cem Ersever, Mahmût Yildirim bi kodê “Yeşîl”, elemanê JÎTEM’î Mûstafa Denîz, Savaş Gevrekçî, Alî Ozansoy, îtîrafker Cemîl Işik (Hogir) û Hamît Yildirimî Mûsa Anter kişto. Dima îtîrafê Ayganî, 29ê Hezîrane 2012 de tetîkkêş Hamît Yildirim Şirnex de ame tepiştiş û dosya de averşîyayîşêk bi.
25ê Hezîrane 2013 de, derheqê Hamît Yildirim, Mahmût Yildirimê bi kodê “Yeşîl”, Abdulkadîr Aygan û albayê teqawutbîyaye Savaş Gevrekçî de bi sûcanê “bi qestî merdimkiştiş û bi çekan teşwîqkerdişê serewedartişê şarî” îdîaname ame amadekerdiş. La teberê Hamît Yildirimî de qet keso ke engişta ci cînayet de bî nêame tepiştiş. Roniştişê Hezîrana 2017 de Hamît Yildirim bi behaneyê “tepişteyîya demderge” ame veradayîş.
Dewa, 23yê Kanûne 2014 de bi Dewayê Sereke ya JÎTEM’î reyde amê yewkerdiş. Dewa, Çeleyê 2015 de bi behaneyê “ewleyîye” ra Mehkemeya Cezaya Girane ya 2. ya Amedî ra neqlê Mehkemeya Cezaya Girane ya 6. ya Enqere amê kerdiş. Mehkemeya Cezaya Girane ya 6. ya Enqere îtîrazê qerarê yewkerdişê dosyayan kerd. La Mehkemeya Berze, 29ê Çeleyê 2016 de qerarê yewkerdişê dewaya tesdîq kerd. Roniştişê qerarî yê Dewayê Sereke ya JÎTEM’î ke bi dosyayê dewaya kiştîna Ayten Ozturk ya ke serra 1993 de hetê Mahmût Yildirim bi kodê “Yeşîl” ra amebî qetilkerdiş reyde yewbîyaye bi, 21ê Êlule 2022 de Mehkemeya Cezaya Girane ya 6. ya Enqere de ame viraştiş. Dewaya Anterî, Dewayê Sereke ya JÎTEM’î ra amê cîyakerdiş û derheqê aye de qerarê demvîyartişî ame dayîş.
