Endama Komîsyonî Gulistan Kiliç Koçyîgît derheqê pêvînayîşê Abdullah Ocalanî reyde îfade kerd ke Ocalanî vatişê înan reya verêne meseleyê kurdî dardekerdişan ra ardo masayî sero û vat: “Ganî bîyayîş û heqê kurdan hetê dewletan ra bêro naskerdiş ke kurdî tede ciwîyenê. Meseleya Rojava û Sûrîye rojevo sereke yê kombîyayîşî bi. Birêz Ocalanî avzelî da entegrasyonê HSD’yî. Endamê Komîsyonî zî bi cewabanê Ocalanî îkna bîyî.”
Endamê Komîsyonê Demokrasî, Wayûbirayî û Piştîdayîişê Mîllî Serekwekîla Grûba Meclîsî ya DEM Partî Gulistan Kiliç Koçyîgît, Cagirê Serekê Pêroyî yê MHP’yî Fetî Yildiz û Cagirê Serekê Pêroyî yê AKP’yî Huseyîn Yayman ra ameyêne pê, 24ê teşrîna peyên de şîyî Girawa Îmraliyî û Rayberê Şarê Kurdî Abdullah Ocalanî reyde pêvînayîş kerd.
Pêvînayîşî dinya de vengêko gird da û sey pêvînayîşêko tarîxî ame namekerdiş. Badê nê pêvînayîşê tarîxî yeno pawitiş ke tayê gamî bêrê eştiş. Yeno pawitiş ke Komîsyon 4ê kanûne de bêro pêser û badê kombîyayîşî dest bi amadekarîyanê viraştişê qanûnan bikero.
Notê pêvînayîşê Komîsyonî û Ocalanî zî seba raya pêroyî yenê meraqkerdiş. Gulistan Kiliç Koçyîgît derheqê tedeyîyanê pêvînayîşê Rayberê Şarê Kurdî Abdullah Ocalanî reyde qisey kerd.
*Sereyê komîsyonî de şima 3 kesî şîyî Girawa Îmraliyî û bi Rayberê Şarê Kurdî Abdullah Ocalanî ra pêvînayîş viraşt. Şima kamcî ca ra şîyî û senî şîyî?
Komîsyon roja îne kom bi û a roje qerarê şîyayîşê Girawa Îmraliyî girewt. Semedê şîyayîşî hetê huqûqî ra amadekarîyê prosedorî ameyî kerdiş. Çimkî ganî serî Wezaretê Adaletî rê zî bêro dayîş. Serekê Meclîsî zî bi nê karî ra meşgûl bi. Badê prosedor ameyî kerdiş roja yewşemeyî ma rê agahî ameye ke roja dîşemeyî ma do şirî Girawa Îmraliyî. Roja dîşemeyî ma rew şîyayîşî rê amade bîyî û sey 3 endamanê komîsyonî Anqara de ameyî têhet û ver bi Stenbolî ra şîyî.
*Seatê çendî de şima şîyî? Raywanîya şima çiqas domna?
Ma Stenbol ra bi rayîrê hewayî şîyî Girawa Îmraliyî. Berpirsîyarê Asayîşî ma de bîyî û Girawa de zî hetê rayberanê hepisxanyî ra ma ameyî pêşwazîkerdiş. Ma bi awayêko lezgînî derbasê Hepisxaneyê Asayîşê Berze ke Girawa Îmraliyî de bi bîyî. Ma raştê qet pirsgirêkan nêameyî. Badê cû zî derbasê odeya pêvînayîşî bîyî. Uca de zî çend deqî amadekarî ameyî kerdiş. Badê cû zî Birêz Abdullah Ocalan ame odeyî.
*Odeya pêvînayîşî de cayê roniştişî senî amade bibî?
Belê verî ma derbasê odeyî bîyî, badê cû zî Birêz Abdullah Ocalan ame û destê ma ra girewt. Birêz Ocalan verê ma de ronişt û sohbetê ma dest pêkerd.
*Abdullah Ocalanî şima senî pêşwazî kerd? Serî de kam qisey kerd û kamî persa verêne kerde?
Ma rê va, ‘Şima bi xêr ameyî’ û va; ez şima taqîb kena û nas kena. Badê cû zî endamê komîsyonî behsê armancê pêvînayîşî û temsîlîyetê partîyan kerd. Endamanê komîsyonî ard ziwan ke ê pêvînayîş zî çarçewaya pêvînayîşanê komîsyonî de yo. Birêz Abdullah Ocalanî zî nê eya kerd û badê cû zî pêvînayîşî dest pêkerd.
*Pêvînayîşî de vîdeo, fotorafî ameyî antene yan qeydê pêvînayîşî senî ameyî qeydkerdiş?
Nê vîdeo nêame antene. Tenya cîhazê venggirewtişî estbi û veng ame qeydkerdiş, naye zî seba notan bi.
*Her dem xîtabê pêvînayîşî yeno meraqkerdiş. Endamê Komîsyonî senî xîtabê Rayberê Şarê Kurdî kerd?
Wexto ke Birêz Abdullah Ocalanî xîtabê ma kerd va, ‘Fethî beg, Huseyîn beg’ la wexto ke heyetê Komîsyonî xîtabê ey kerd va, ‘Şima’.
*Rewşa weşîye û moralê Abdullah Ocalanî senî bi?
Birêz Ocalan zaf bi coş û moral bi. Weşîya ey zaf qewetîn bi. Bi rîyê huyayî ma pêşwazî kerd. Mi bi taybetî rewşa weşîya ey persayî. Weşîya ey rind bi.
*Mîyanê heyetî de tena cinî şîma yê. Abdullah Ocalanî nê ser o çi ercnayîş kerd yan zî seba tewrbîyayîşê cinîyan ê prosesî çi va?
Birêz Ocalanî bi pêroyî serê raywanîya tarîxî ya PKK’î, demanê ke kurdî û tirkî tarîx de tifaq viraştî, ka nê tifaqan senî feydeyê şaranê Tirkîye, kurd û tirkî rê ardî û xalê şiknayîşê nê tîfaqî yê tarîxî qisey kerd. Ey her wîna ercnayîşêko hîra serê cigêrayîşê aşîtî yê PKK’î û cigêrayîşê aşîtî yê dewlet û hukûmetî kerd la senî nê heme raştê astengîyan ameyî. Bêguman, endamê heyetî zî derheqê prosesî de persanê xo kerdî. Peyên de mi firsat dî ke silamanê taybetan ê cinîyan ci rê biresnî û seba ke verî 25ê Teşrîna Peyêne bi, mi ey ra persa gelo o wazeno bi taybetî nê mesele ser o şîrove bikero. Ey ercnayîşêko kilm serê cinîyan zî kerd. Ey bi taybetî behsê kulturê kiştişê cinîyan ê papol û kûçeyan kerd. Ey behsê kiştişê cinîyan kerd. Ey her wîna ercnayîşêko zaf kilm serê perspektîfê xo yê azadîya cinîyan, nezdîbîyayîşê xo yê verê cinîyan, azadîya cinîyan kerd. Ey silamanê xo her kesî rê erşawit.
*Nê pêvînayîşî seba prosesî û çareserî avzel ê û manaya senîne bi?
14 aşmî serê prosesî ra vîyareyî. Ma eşkenî vajî ke 1ê Teşrîna Verêne 2024’î bi xo rojêka tarîxî bî. Nika yew serre peyê ma de mend. Nê prosesî de averşîyayîşê zaf krîtîkî virazîyayî. Birêz Bahçelî 1ê Teşrîna Verêne de silamo da partîya ma. Birêz Ocalanî nezdîbîyayîşêko û pratîkêko zaf avzel û tarîxî mojna, nê destî bêcewab nêverada. Mesajê Birêz Ocalanî ya 23yê Teşrîna Verêne 2024î ke va o wayîrê hêzî yo ke pirsigrêka kurdî çareser bikero û merheleya müzakere avzel a. Ganî ma qatî kenî ke sînorê ke Birêz Ocalanî nê prosesî de vîyarna, bingeyê pêvînayîşê ma yê 24ê Teşrîna Peyêne bi. Bêguman, ma zî ard ziwan ke komîsyonê ke 5ê Tebaxe de Meclîs de ame ronayîş zî wayîrê girîngîyêko tarîxî bi. Çimkî, roja verêne ra, Birêz Ocalanî ardbî ziwan ke ganî nê prosesî Meclîs de bêro munaqeşekerdiş, ganî komîsyonêko Meclîs de bêro viraştiş, ganî beşê cîyayî yê komelî û beşê tewr hîrayî yê sazî û sîyasî nê prosesî de tewr bibê û înîsîyatîfan aver biberê.
Komîsyon badê ronayîşî zî beşê cîyayan rê pêvînayîşê avzelî viraştî. La eke bi Birêz Abdullah Ocalanî ra pêvînayîş nêkerdêne do kêmanîyêka girde bibîyêne. Serdayîşê Komîsyonî ya Îmraliyî ya 24ê Teşrîna Peyêne û pêvînayîşê înan bi birêz Ocalanî ra tarîxî bi. Bi raştî, asta krîtîk mojna. Ya dîyîn, dewlete verî bi Birêz Ocalanî ra têkilîyê cîya-cîyayî estbîyî. Heyetê Îmraliyî ya Partîya ma serdayîşê Girawe kerdbî û pêvînayîş viraştbî. Bi heman awayî, verî vengdayîşê 27ê Sibate, heyetêko gird ke hemserekê ma zî mîyan de bîyî, şîbîyî Girawe û bi Birêz Ocalanî ra pêvînayîş viraştbî. La serdayîşê ma ya Girawe serê nameyê komîsyonê ke Meclîs de ameya ronayîş û pêvînayîşê ma bi Birêz Ocalanî ra seba hêzê sîyasî yê Birêz Ocalanî wayîrê girîngîyêko tarîxî bi. Kombîyayîşê 24ê Teşrîna Peyêne bi xo piştrast kerd ke ganî na mesele, meseleyêka asayîşî ra û bêçekbîyayîşî ra ravêr şorê û biba meseleyêka sîyasî zî û ganî seba çareserkerdişê na mesele çareserîya sîyasî bêrê averberdiş. Seba na zî kombîyayîşêko zaf girîng û tarîxî viraşt.
*Her wext seba nê pêvînayîşî vatêne “Merheleya krîtîk.” Dewlet senî ameye na merheleyî û merheleya ke vatêne “Krîtîk a” çi bi?
Hende dormeyan hêz û temsîlîyetê Birêz Ocalanî sînordar dîyêne û sey ke o eşkeno rêxistin ra çekan bido ronayîş muxatab dîyêne. La ma her wext vatêne; ‘Birêz Ocalan tenya muxatabê ronayîşê çekan û fesîxkerdişê rêxistinî nîyo’. Hem eynî wext de muxatabê çareserîya demokratîk a pirsgirêka kurdî yo. Eke no pirsgirêk bi awayêko sîyasî bêro çareserkerdiş, bi awayêko qanûnî bêro çareserkerdiş o wext ganî ma bi xo fekê Birêz Ocalanî ra pêhesî, o seba çareserî çi vano, çi pêşnîyazan keno. Ganî ma qatî kenî ke ma dî ke Birêz Ocalan raştî zî ne tena muxatabê fesîxkerdişê rêxistinî yo hem eynî demî de muxatabê sîyasî û çareserîya demokratîkî yo. Yanî aqilêk est o wazeno hêza Birêz Ocalanî sînordar bikero û ey tena muxatabê yewîneyanê asayîşî bimojno. Wazênî verê muxatabîya ey ya sîyasî bigîrî. Bi nê pêvînayîşî komîsyonî zî va; Ez wazena pirsigrêka kurdî çareser bikera. Seba na zî ganî bi berpirsan ra pêvînayîş bikera.
*Abdullah Ocalanî serê tewrnêbîyayîşê CHP’î çi va ya ercnayîş kerd?
Birêz Ocalanî serê CHPî’ zaf ercnayîşê ey verî ra estbîyî. Bi rayîrê Heyetê ma yê Îmraliyî ê ercnayîşî raya pêroyî rê zî ameyî parekerdiş. Nê ray zî va: ‘Verekna CHP zî ameyêne’ û no ercnayîş kerd.
*Rayberê Şarê Kurdî serê kamcî meseleyan de vindert? Serê têkilîyanê kurd û tirkan çi va?
Raştî zî pêvînayîşêko derg bi. Birêz Ocalanî behsê têkilîyanê kurd û tirkî yê tarîxî kerd. Serî de Peymana Milazgirê ke serra 1071î de û têkilîya Sultan Alp Arslanî bi mîrekeyanê kurdî ra analîz kerd. Ey her wîna behsê serdema Selçûkîyan kerd. Ey her wîna ard ziwan ke serehawanayîşê mîrekeyanê kurdî dewa rijyayîşê Împeratorîya Osmanî de rolêk rijyayîşê ci de kay kerdo û Abdulhemîdî aye dî û Alayanê Hemîdîye viraşt da ke verê ci bigîro. Badê cû ey Şerê Xoserîye ke Kurdî tede bîyî analîz kerd. Ercnayîşêk serê Serehawanayîşê Şêx Seîdî, perspektîfê tarîxê Komarî ra, dest pêkerd û serê serdemî ke serehawanayîşê serra 1925î de, ne serra 1921î de, virazîya vindert. Her wîna destnîşan kerd ke dewa Selahaddîn Eyubî Quds fetîh kerdo kurdî û tirkî pîya têkoşîn dayî. Her wîna ercnayîşêko kilm serê Serehawanayîşê Şêx Seîdî kerd û bal ant serê na yewî ke çira no serehawanayîş 1921î de nê virazîya la serra 1925î de virazîya. Çimkî kurdî bi fikra ummetî tewrê şerê xoserîye bîyî û piştra zî dewlete dest da ummetî ra verada û bi fikra netewe-dewletî hereket kerde. Birêz Ocalanî ard ziwan ke serdemê serehawanayîşê Şêx Seîdî zî a hişmendîye bîya. Badê cû zî behsê senî PKK viraşt kerd. Behsê kombîyayîşê Awbendê Çubukî ya Anqara ke bi 6 kesan dest bi raywanî kerdo û heta prosesê ewroyî kerd.
*Herî zêde serê kamcî xalan de vindert?
Yanî herî zêde serê têkilîyanê kurd û tirkî de vindert. Destnîşan kerd ke senî kurdî û tirkî wexto ke pîya bîyî ser kewtî û wexto ke cîya bîyî vînî kerdî. Serê na vindert. Serê hewldanên aşîtî vindert. Birêz Ocalanî va serra 1995î ra nata ey sosyalîzmo realî ravêrna û dest bi cigêrayîşê aşîtî kerdo. Cigêrayîşê aşîtî senî raştê astengîyan ameyî kerd. Serdemê cigêrayîşê aşîtî demê Ozal, Erdal Înonu, Demîrel û Erbakan kerd. Nê heme deman de zî mudaxeleyê senî cigêrayîşên aşîtî rê bîyî çi astengî vejîyayî ercna. Her wîna ard ziwan ke hêzê mîyanneteweyî nêwazenî aşîtî virazîyo û serê mergê Ozalî zî nûmune da ke senî eşkenî sabotaj bikerî. Ard ziwan ke mergê birêz Turgut Ozalî ne tesaduf bîyo û ganî bi awayêko guman mergê ci ra biewnî.
Helwesta ey ya prosesî senî bi? Cîyayîya nê prosesî û prosesê vîyarteyî senî vîneno? Serê na ercnayîş kerd yan?
Helbet behsê nê prosesê serrêkî zî kerd. Behsê destpêkerdişê prosesî qiseykerdişê Devlet Bahçelî û Serekkomar Erdogan kerd. Destnîşan kerd ke ey zî waşto cewabêko bido a helwestî û vengdayîşê 27ê Sibate zî serê na formulize kerdo. Ard ziwan ke hetê herî girîng o vengdayîşê 27ê Sibate mutabaqatêke ke dewletî zî qerar da. Her wîna ard ziwan ke badê vengdayîşî PKK’î gamê eştî û a roj ra nika agahîya şehîdan nêameya. Destnîşan kerd ke o wayîrê manayî yo û va ke mesele ne teya veradayîşê çekan o û pirsgirêka herî bingeyîn ronayîş o. Seba na zî girîngî dano ronayîşê welatêko demokratîk.
*Rayberê Şarê Kurdî behsê ronayîşêko senîn keno? Dewlet û şarê kurdî do pîya bikerî yan şarê kurdî do tena bi serê xo bikero?
Zaf meseleyî estbîyî. Seba naye serê na zêde nêvindert. La nê yew girîng o; pirsgirêk ne ronayîşê çekan o pirsgirêka bingeyîn awankerdişê demokratîkbîyayîşî yo. Yanî dewlet do hetê demokrasî ra bivurnîyo. Komel do bibo wayîrê hêzî. Seba komarêka demokratîke pîya têbikoşî û seba naye zî ganî zemînêko huqûqî bibo. Yanî ard ziwan ke lazimî bi serrastkerdişêko qanûnî esto. Tewr avzel zî ard ziwan ke lazimî bi mutabaqatêko sîyasî esto. Ard ziwan ke cigêrayîşê ey o bingeyîn mutabaqatêko sîyasî yo û heger mutabaqatêko sîyasî virazîyo zaf çî do avêr şîrî.
*Devlet Bahçelî zî behsê “Heqê hêvîye” kerdbî û Fetî Yildiz zî, nê pêvînayîşî de heqê hêvîye ard rojeve yan nê?
Yanî tena va o mana dano qiseyanê Devlet Bahçelî yê derheqê heqê hêvîye de.
*Entegrasyono Demokratîk ameye rojev yan nê. Gelo Rayberê Şarê Kurdî serê na ercnayîş kerd?
Ma eşkenî nê yewî çarçewaya Sûrîye de zêdetîr îfade bikerî. Meseleya Sûrîye meseleya sereke ya kombîyayîşî bî. Endamê heyetî her wîna zêdeyîr persî serê Sûrîye kerdî. Çimkî zaf merdimê ke ma komîsyonî de înan ra hesyayî bi taybetî serê Sûrîye munaqeşe kerdbîyî. Tesîrê potansîyelî yê prosesê Sûrîye serê prosesê nêzdî û averşîyayîşên Sûrîye bi xo meseleya sereke ya kombîyayîşî bîyî. Birêz Ocalanî çarçewaya çîyanê ke Sûrîye de yê de nê çîyî zaf zelal û rasterast vatî: ‘Seba yew demêko zaf derg, rejîmêko Esedî estbi, û taybetmendîya rejîmê Esedî peyên de dîktatorî bi û o bi serran bi nê rengî ciwîya. Ewro rejîmêko Şerîetî esto. Eke demokratîkbîyayîşêko rastîn çin bo, o do peyên de bibo dîktatorî’. Birêz Ocalanî serê demokratîkbîyayîşê xo-cayan de vindert. Birêz Ocalanî ard ziwan ke demokrasî rêxistinkerdişê komelî, ronayîşê komînan, meclîsan û komelê sîvîlî yo. Birêz Ocalanî teqez kerd ke lazim o ke her kes civat, komun, meclîs û komelo sîvîl bivirazo û bi nê awayî bi bîyayîşê xo ra bibo beşdarê pergalî, demokrasî seba nê yewî lazim o û teberê demokrasîye, do Sûrîye de dîktatorîyêko newîye esto bo û nê yew zî aramî nêdano şaranê Sûrîye. Hetê entegrasyonê demokratîkî ra seba ma heme do bi çi ra entegre bibo persêke bingeyîn a. Kurdî û şarê bînî do çî de entegre bibî? Ê do pergalêk senî rê entegre bibî? Entegrasyon tena mîyanê pergalêkî bi raştî demokratîk de mumkîn o. Merdim eşkeno bibo beşê pergalêkê demokratîkî. Birêz Ocalanî va; ‘Eke dewlet demokratîk bibo û vurnayîşêko demokratîk bi dest bixero, şar eşkeno xo-rêxistinkerdişê xo bivirazo û mîyanê nê pergalê demokratîkî de biciwîyo’. Nê yew seba Tirkîye zî rast o, la senî ke mi va, ercnayîşê serê bingeyê persanê ke ameyî persayîş çarçewaya Sûrîyeyî de zêdeyîr aver şî. Uca de zî demokrasî zaf girîng a. Birêz Ocalanî ard ziwan ke ganî hem seba Tirkîye, hem seba Sûrîye û hem zî seba heme welatanê ke kurdî tede ciwîyenî nezdîbîyayîşêkî ke heq û bîyayîşê kurdan nas keno bêro qebulkerdiş.
*Tirkîye zextê QSD’yî ser o kena ke çekanê xo bironî. Verfekê AKP’î zî rayêka bîn dibare kerd û gef wendî. Gelo Abdullah Ocalanî serê naye çi va?
Tirkîye de, nê mesele bi di hetî yeno munaqeşekerdiş: ‘Gelo YPG do çekanê xo birono yan nê?’ Birêz Ocalanî serê nê meseleyî vindert. Birêz Ocalanî girîngîya demokratîkbîyayîşî destnîşan kerd û va ‘eke demokratîkbîyayîş çin bo do Şara çi bikero’. Derheqê bêçekbîyayîşî de birêz Ocalanî girîngîya Peymana 10ê Adare û pêardişê a qatî kerd. Na çarçewe de, ey bi taybetî lazimîya entegrekerdişê hêzanê çekdaran mîyanê artêşî de, la eynî demî de lazimîya hêzanê asayîşî yê herêmî zî qatî kerd. Birêz Ocalanî yew sey ‘Wezaretê Karê Zereyî’ û yê bîn zî sey ‘Wezaretê Pawitişê Neteweyî’ name kerd. Yew do sey artêşêko bi Wezaretê Pawitişê Neteweyî ra bêro entegrekerdiş. Hêzê asayîşî yê herêmî do binê Wezaretê Karê Zereyî de bêrî entegrekerdiş. Birêz Ocalanî bawer keno ke pirsgirêkê uca de eşkenî bi pêvînayîşî bêrî çareserkerdiş. Bi zelalî û rasterast ard ziwan ke o do nê hetî de zaf bi bandor bo. Wexto ke nê persî ey bi xo ra ameyî persayîş, ey va, ‘Heya, ê uca zî do mi rê goş bidî’. La ey qatî kerd ke bê guman, ‘ganî şert bêrî bicakerdiş’ da ke nê virazîyo. Peynî de ey bi taybetî ard ziwan ke eke şert bêrî bicakerdiş, bingeyê pêvînayîşî bêrî averberdiş, muzakere mumkîn bo, zaf pirsgirêk eşkenî bêrî çareserkerdiş.
*Huseyîn Yayman û Fetî Yildiz serê çi vindertî? Persê ke balê şima antî çi bîyî?
Her di endamê heyetê Komîsyonî zî serê persanê ke raya pêroyî meraq keno vindertî. Serê prosesî persayî. Her wîna serê Peymana 10ê Adare ya Rayberîya Xoser û hukûmetê Şamî. Beranê petrolî do çi bibo, YPG do çek birona yan nê û zaf persên bînî kerdî.
*Gelo endamê heyetî cewabanê persanê xo girewtî yan qanî bîyî?
Belê îkna bîyî. Înan zî dî Birêz Ocalanî peyê vengdayîşê 27ê Sibate de yo û ne tena seba Tirkîye û Vakûrê Kurdîstanî seba temamîya herêmî wayîrê tesîrî û wayîrê perspektîfê çareserîya demokratîkî yo.
*Abdullah Ocalanî serê merheleya prosesî ya ewroyîn çi ercnayîş kerd? Heta nika dewlete pêvînayîş kerd la nika partîyê sîyasî zî pêvînayîş kenî serê na çi va?
Yanî serê na destnîşan kerd ke no pêvînayîş tarîxî yo û wina va, ‘Şima sey sîyasetmedaran tîya de yî. Heta nika ma bi dewlete ra pêvînayîş kerd. O zî seba çareserî cigêrayîşê mutabaqatêke yo’. Helbet Birêz Ocalanî behsê pirsgirêka kurdî kerd. Bingeyê aye yo tarîxî îzah kerd. Behsê Tifaqa Kurd û Tirkî kerd û va, ‘Ma reya verêne pirsgirêka kurdî îdamkerdişan ra ard serê masayî’. Yew zî xala herî girîng a pêvînayîşî a bi. Heta nika heme serehawanayîşê kurdan bi îdamkerdişî qedîyayî. Birêz Ocalanî va, ‘Ma serehawanayîşêke kurdanî îdamkerdişî ra ardî serê masayî û ma do nê yewî bi aşîtî netîce bigîrî’.
*Yew zî meseleyê tewr zêde yenî munaqeşekerdiş serrastkerdişê qanûnî yê. Abdullah Ocalanî serê na çi ercnayîş kerd?
Birêz Ocalanî seba merasîmê îmhakirina çekan ê 11ê Temuze û xoantişê qewatanê PKK’î yê Tirkîye ra 26ê Teşrîna Verêne de sipasîya xo ya girde arde ziwan. Ey her wîna girîngîya adirbestî ke 1ê Adare ra nika merîyet de yo û çînîbîyayîşê qurbanîyan qatî kerd. Birêz Ocalanî destnîşan kerd ke semedê kesê çekanê xo şewitnayî û nêeşkenî bêrî Tirkîye kêmanî û astengîyê qanûnî yê. Birêz Ocalanî va, ‘Verekna endamê Grûba Aşîtî û Komelê Demokratîkî bieşkîyaynî bêrî’. Her wîna ard ziwan ke seba şert û mercê ameyîşê înan bêrî amadekerdiş lazimî bi qanûnan esto.
*Rayberê Şarê Kurdî kitabanê ke nuştî de vano, ‘Tirk ne seba xo eşkeno şer bikero û ne zî eşkeno aştî bikero’ û bal dano serê tesîrê hêzanê herêmî û mîyanneteweyî. Nika zî prosesêk esto. Hêzê herêmî û mîyanneteweyî senî nezdîyê prosesî benî?
Prosesê ewroyîn bi eşkerakerdişê Serekkomarî yê Xelate û qiseykerdişê Devlet Bahçelî yê 1ê Teşrîna Verêne dest pêkerd. Seba na zî Birêz Ocalanî vano aqilê dewlete aver şîyo û prosesî zî wina waneno û ganî sîyaset zî a bawerî de bo. Yanî ez wina fikirîna. Birêz Ocalanî ard ziwan ke ganî nê prosesî bi serkewtişî netîce bigîro û heta dor û hêzî estî nêwazenî prosesî bi serkewtişî netîce bigîro. Behsê mekanîzmayêka darbeyî zî kerd. Her wîna bal ant serê na yewî ke eke proses bi ser nêkewo o mekanîzmaya darbeyî do bîkewa merîyetî.
*Şîroveyê sey ‘nê prosesî seba xetereya Îsraîlî dest pêkerdo’ yenî kerdiş, gelo pêvînayîşî de serê têkilîyanê Tirkîye-Îsraîl û Kurd-Îsraîlî çi ame vatene?
Belê serê plananê Îsraîlî yê serê Rojhelatê Mîyanênî tay çî vatî. Bi taybetî zî serê Peymana Îbrahîmî ke senî wazenî Rojhelatê Mîyanênî dîzayn bikerî ercnayîş kerd. Ard ziwan ke Îsraîl wazeno xo biresno hêzêkê kurdî û nika ra pey bîyayîşê xo mîsoger bikero. Ard ziwan ke ganî averşîyayîşê herêmî rind bêrî wendiş û destnîşan kerd ke zaf hêzî serê kurdan hesabî kenî.
*Eke proses bi awayêko rind aver nêşoro ganî kurdî çi bikerî? Gelo Abdullah Ocalanî serê na çi va?
Heme ercnayîşê Birêz Ocalanî serê serkewtişê prosesî bi. Serê şertanê serkewtişî vindert û ercnayîşêk serê lazimîya serkewtişî kerd. Ercnayîşê ey o herî pêroyî yê çinşîyayîşî nê bi; eke o bi ser nêkewo, mekanîzmeya darbeyî do bêro bikarardiş û na yewî do tesîr serê zaf hetan bikero. Prosesê aşîtî yê verêne, prosesê aşîtî yê 2013-2015 û ka grûbê vera çareserî senî a sabote kerdîbi vîr ard û ard ziwan ke seba ke nê yew ewro rayîrêko bîn virazîyo, ganî proses bi serkewtişî bo.
*Komîsyon roja pancşemeyî kom bi do serê çi esasan bixebitîyo? Çarçewaya munaqeşeyanê serraştkerdişê qanûnî do çi bibî? Girawa Îmraliyî de serê na yewî çi munaqeşeyî aver şîyî?
Ma waşt ke no kombîyayîş zaf rew bêro viraştiş. Ma sey DEM Partî na yew ard ziwan û girîngîya viraştişê nê kombîyayîşî teberê erêmendişî qatî kerd. Her roja spekulasyon û manîpulasyonê neweyî raya pêroyî de xurt beno. Ma kombîyayîşê komîsyonî yo ke seba roja pancşemeyî ya hewteyê bînî ameya plankerdiş girîng vînenî. Beno ke semedê girîngî seba erêmendişî est bibê. La belê o wext lazimî bi ke ma vejîyênî û nê semedanê avzelan bivajî. Seba na yewî, ganî ez vaja ke ma na yewî rast nêvînena.
*Gelo notê pêvînayîşê Komîsyonî û Ocalanî do bi raya pêroyî ra bêrî parekerdiş yan nê?
Ma sey hîrê endamanê komîsyonî qeydanê pêvînayîşî îmza kerd û pêşkêşê Serekê Meclîsî kerd. Ganî ê notî komîsyonî rê bêrî parekerdiş û ganî rapor zî bi çapemenîye ra zî bêro parekerdiş. Ganî temamîya raya pêroyî bizano ke qet tewirê spekulasyonî serê ci nêrîkerdiş. Ma bawer kenî ke zaf girîng o ke temamîya raya pêroyî û şarê Tirkîye qiseykerdişên Birêz Ocalanî yê seba komîsyonî yê derheqê çareserîya demokratîkî yê pirsgirêka kurdî de bizano. Eke nê notî bêrî parekerdiş heme kes do bi awayêko zelalî bivîno ke perspektîfê birêz Ocalanî çi yo.
Gureyêko bîn o komîsyonî o yo ke netîceya xebata xo de raporêk amade bikero. Heta 28ê Teşrîna Peyêne, ganî hemî hetî çarçewaya pêroyî û sernameyên pêroyî bi lez teslîmê Serekê Meclîsî bikerî. Seba na yewî, ma amadekarîyanê xo kenî. Roja Pêncşemeyî, sernameyê pêroyî ke do raporî de ca bigîrî do bêrî munaqeşekerdiş. Badê cû do munaqeşeyî serê awayê nuştişî û amadekerdişê raporê pêroyî bêrî kerdiş û dima rapor do bi lez bêro temamkerdiş û pêşkêşê Heyetê Pêroyî ya Meclîsî bêro kerdiş. Bi nê awayî do prosesê nuştişê qanûnî dest pêbikero.
