Emîne Dogana ke 1994î de bi zor dewa xo Veroze re ameya vetene û bar kerdo şîya Erzingan, kîşta Gola Ana Buyere de nuşte ro û ma rê surginîya xo qisey kerd û va: “Esker ebi tufangan na ma ra, domanê mî le mî de bî, zîrçayîş hayleme dê hebê mend ke ma bî kişê.”
Şarê Dêrsîmî seba 1994î vano “38 o diyîn.” Çike zaf dewî ameyê bombabarankerdene û veşnayene, zaf kesî ameyî kiştene, hepiskerdene û surginkerdene. Zilmêdo giran bi. Şarê Dêrsimî herdê xo, mezelê xo û zîyarê xo caverdayî û şî xerîbîye. Reyna welat ra dûrî mendî, tayênan pê hesreta welatî dinya xo bedelna, tayênan hema zî dewanê xo ra durî yê. Nînan ra yewe zî Emîne Dogane ya.
‘Esker kewt dewe, tayîne bar kerd şî’
Hîrê wayê Baba Duzgunî est ê; Xaskare, Jele û Gola Ana Bûyere. Emîne Dogana ke 1994î de pê zor dewa xo Veroza ke girêdayeyê Pulur a, uca ra ameye vetene û bar kerd şîye Erzingan, kîşta Gola Ana Buyere de nuşte ro û ma rê qisey kerd.
Wina dest kena vatena xo: “Ma Verozdebîme o wext wertalix xirabin bî. Tabî danê qereqolan ra xebera ma cinîya. Uca ra tepîya esker kewt dewe. Ma visîyayîme pêro. Hetê ra dewî veşnayî, hetê ra uçaxê xo wirznenê ra dane dewanê ma ra, hetê ra banî veşnêne. Cîranan tayîne bar kerd şî. Ma mendîme hetanû payîzo peyên. Vore varê darîye we, şilîye varê, rayî mayî pêro berdî. Dormê ma mij û dûman o. Şî Vacixe ra motor girewt ard ma kê bar kerd. Memo Şemikij pê cîpa xo amo ma beno. Ez boyîna berbena. Va ke “Herkes bar keno nêberbeno to çayê handê berbena?” Mi va: “Memed abê xwezika bomba marodêne ma cayê nêşîyêne. Ez qayîl nîyo şêrî cayê.”
‘Kutik û pisîngî vere çeberê ma de bîyê top’
Bêwayîrtîya kutik û pisîngan û bêçaretîya Emîne kewenê têmîyan û wina vana: “Neyse dewede çiqas kutikî û pisîngî est ê pêro verê çeberê ma de, dormê ma de bîyê top. Non dana pisîngan, kutikan rê lape pojena dana ci. Non nana ro verde. Ju ju ra nêgireno. Ez hem pojena hem berbena.”
A roja ke dewe ra ameya vetene, seba a roje hîra ca dana qiseykerdena xo: “Ma qatix cor nêzdîyê qereqolî de na ro ke domanî mêrê meberê. Eke berê ma zimistan çi borime? Şîme ke qatixê xo bigime, se ke ma kewtîme nêzdîyê banan, lawukê de min o 6 aşme bî, o kî virana mi de ro. Ez se ke kewta nêzdîyê banan eskerî ez tarama kerda. Mi lawuk eşt hard mi va ‘tawa bi lawukî nêbo, qurşinê ke yênê bêrê mi?’ Esker ebi tufangan na ma ra, domanê mî le mî de bî, zîrçayîş hayleme dê hebê mend ke ma bî kişê. Tekita şîya ke keberê ma şikitê. Mêşî pêro vila kerdê. Mi mayîne ra bar nêna ro. Axayê mi ame va “Qey to bar nêno ro?” Mi va ke ‘Nînan nîya keberî şikitê, mêşî vila kerdê, ma eke îta de vindime nê yenê ma kişenê.’ Kata şêrime nêzanenîme.”
‘Mezela mi ra here berê bişanê herdê Dêrsimî ra’
Bêçare manenê û keyeyê xo bar kenê, kunê raye. Emîne Dogane seba ê rojan zî wina vana: “Ma bar kerd ameyme Erzingon Qelecixe. Banê ke kewtîme ci deprem ra xirabeyê ameyme uca, kewtîme binê ê banan. Payîz o endî kolî çin ê. Cîranan tenê çî top kerd ard çike lawukê min o qişkek virana mi de bî. Ju ciranî da keberî ra tenê kolî ardî. Mi veng dard we ez berba. Mi va ‘xwezikêna ju bomba maroginêne ma uja de bimerdêne.’ Pîyê mi va ‘Seba domanan bifikirîye nîya mevace.’ Mi va ‘Baba gelo ma ancîna gêrenî me ra dewa xo. Ez îtade nêeşkena vindî.’
Pîyê mi va: “Erê cigera mi, maya mi Ayvalix (Mugla) de neweşebîye hîna ke nêmerd bî wesêtê xo kerdî va ke ‘Ez miren, şima ke rojê gêray ra Dêrsim, tenê mezela mi ra here berêne kotî ke restî Dêrsim uca de piraşanê…’” Mi va “Baba şima arde?” Va ke “Nê.”
‘Dewijan genimê xo araye de caverdabî şîbî’
Dayîka Emîne vatena xo wina domnena: “Ma ravêr dewa Verozî dê zerê rindîyê de bîme. Ma dewa xo de rehet bîme, kêfê ma şune de bî. Dewijan genime xo areye de caverdabî şîbî. Cîranî şîbî ma şeş keyeyî teyna mend bî. Mi va “Bêrê ma vindime araye de genim est o ma xo rê rênîme ra û xo rê îdare kenîme şonîme. Araye nawo gurîno.” En peynîye de va ke “Yênê bomba danê şima ra şima ûca de yox kenê, aye ra dime ma koç kerd. Berbîş ra koç kerd.”
‘Ax Dêrsimo Dêrsimo’
Dewere vejîyayîş û bi serrano durî kewtiş zaf tesîro giran serê zerîya Emîne Dogane de virazeno. Hîsanê xo pe yew şuware îfade kena:
“Ax dayê na senên zilmiya ama ma serde.
Ûçaxê xo wirznê ra dane Dêrsim ro
Vêşnenê dewanê ma, vêşnenê bananê ma
Kata şêrime, se bikerime
Ax Dêrsimo Dêrsimo
Cayê feqîran o, welkê bêkesan o
Payîzo peyên o, şilîye kerdo pira varena
Olî kene şêrê pers bikerê
Na derdê kamî rê berbena.
Kutik bîyê topî zurenê
Pîsîngî dormeyê mi de yenê şonê karenê
Nêzana ke mi rê se vanê
Na kî mi rê bîya derde,
Ax Dêrsimo Dêrsimo
Cayê feqîran o, welkê bêkesan o
Nayê ma surgin kenê
Her juyê ma no ro qurbetîye
Ax bira birayî nêvêneno
Vanê koçberê qenserî
Ax Dêrsimo Dêrsimo
Cayê feqîran o, welkê bêkesan o.”
