Daîmî Cengîz o ke xeylê wextî yo kilaman ser o xebitîyeno, derheqê tarîxê kilam û şuwareyanê Dêrsimî de qisey kerd û dîyar kerd ke tayê kilamî est ê ma înan ra vanê şuware û vano: “38 ke ame şuwareyan serê kilamanê ma girewt, ma rê tena şuwareyî mendê. Ma 38î de memanîme.”
Daîmî Cengîz nika Dêrsim de ronişeno. Etnomuzîkolojî ser o Unîversîteya Munzurî de derse dano. Dêrsim ser o, xeylê kitabê xo est ê. Nînan ra tayê ney ê, “Sêy Qajî, Wolîyê Uşenî Îmamî, Bawa Kazim û Sêy Heyder.” Daîmî Cengîz, vîndîbîyayîşê kilamanê Dêrsimî ser o qome Dêrsim rê kilamî vila kerdê. Daîmî Cengîz, vîndîbîyayîşe kilam û tarîxê kilaman ser o ajansê ma rê qisey kerd.
Daîmî Cengîz, vîndbîyayîşe kilam ser vano ke: “Sare ma tayîne merd, tayîne çewres ser, poncas ser bîyo ke bar kerde şîye tever. Seveta 38 ra, ekomomî û sîyatû ra, na welat bîne adir de mend. 94 ra tepa tayîne sûkûne pîlû dere, tayîne Avrûpa de. Sare ma îta de zaf senîk mend. Nika kilamanê ma kes nêvano, zon kes qisey nêkeno. 1975î ra tepa heta nika, poncas ser verd ra. Zereyê na serde di nesîl, ameyê şîyê. No nesîl ne îtîqate xo zaneno, ne tarîxê xo zaneno, ne zonê xo zaneno, perûne ame şî.
‘Kilamî îtîqate însanî benê aver’
Kulturê ma kulturêdo rind o. Nika ez û kultur heta Xorasan ra girewt ard roje ma. Kulture ma hewt sey ser raver sone. Ez 3240 kilamî ard te are. Nûşteye ma zaf herey bîyo. Qeyde kilame ma erey bîyo. Etnomuzîkolojî de, ju qêyde est a, zereyê kilamane peyên de, kilamê îtîqat est a. Kilamê îtîqat tarîx kenê peyser. Kilame îtîqat, tarîxe însanî zaf benê raver. Kilame îtîqat, edebîyate însanî musîkîyê însanî bene raver. Her cîyêt ra cîyê de mûhîmo. Zere vîndîbîyayîşê kilamanê Dêrsimî de ma des hîre kilamî va me. Zere nê kilaman de ponç tene kilame îtîqat est a. Çiqa ke perde îtîqatû ra şerîme xunde tarîxe ma beno xorî.”
Daîmê Cengîz ma rê behsê xebatanê xo keno û dewam keno: “Mi konservatuar wend. Dî tene doxtora xelesna. Jûyê Unîversîteyê Bonnî de, ju ÎTU de. Karê mî etno mûzîkolojî yo. Jûye mûzîsyên gereke etno mûzîkolojî bi zano. Çûtûr Bawa Kazim vano, veren de ma de teqqê û zavîyê bîyo, dergeh bîyo. Xona ke na name ra dewe, mezre este. Dersim de teqqe û zavîye, dergeh bîyo perûne vesnêy. Tepa sare ma be nûşte mendo. Bawa dîl, vato ke tû destedare mîna. Hîn aseno ke, nûşte de defter bîyo. “
‘Muzîk tarîxê ma yo’
Daîmî Cengîz îfade kerd ke, ma muzîk ra hafiza keme ra û nîya vat: “Muzîk ser sare ma zaf çi kerdo arîze. Muzîk tarîxe ma yo. Lete jû muzîk, lete jû edebîyato. Jû şûarê yo, jû astoro. Şûare ke qina wer şûare ser sono cayê xo. Melodîyo qisêy pîya sone. Tarîxe ma xeyle raver bene. Hafizayê qadîme ma kilitê ma muzîko. Ma muzîk ra hafiza keme ra.
‘20 serrî 38î ra tepîya welatê ma de kesî davûl û zûrna nêcinit’
Bawa Kazim û Wolîyê Wûşenî Îmamî, 38 ra xêyle rindek şûare va te. Bawa Kazim, o het ra saîre de pîlo. Sey Qajî û Bawa Kazim xêyle pete. 38 de xêyle sare ma qir bî, xêyle şî sûrgûn. Sare ma xêyle heşîrîyê dî. 38 ra tepa vîşt ser welatê ma de davûl û zûrna ne cinit. 3240 kilame van, zere nînû de 1800 tene şûarêye. Veren de her çi ser kilamû va te. Hûnermende newe zere şûare 38 de xenekîne.”
‘38 kokê qirûm o’
Daîmî Cengîz peynîya qiseykerdîşê xo de wîna vat: “38 ma rê koke qirim o. Ma 38î de memanîme, raver şêrîme. Tarîxê ma 38î ra raver o. 38 ke ame, pêrûne ser o girewto. Ma de 18 form est ê, 38 nê girewtê. Xeylê formî bîyê vîndî.”
