Dewa Xaçeke Pîran de ya. Se serranê peyênan de 3 reyî ameya veşnayene û rijnayene. Dewijanê dewa Xaçeke ra Ramazan Ari dîyar kerd dewa Xaçeke sey cenet a û vat: “Ma hêvî kenê ke do aştî bêro ca û ma do agêrê dewa xo.”
Kurdîstan de xeylê dewî bi hêrişanê leşkeranê dewleta tirke reyde rî bi rî mendê. Dewleta tirke bi maneya hetkarî danê PKK’yî bi hezaran dewî veşnayî, leşkeran dewijê dewan kiştî, dewijan rê îşkence ameye kerdene. Dewijî zî bêçare mendê û koç kerd şaristanî. Dewa Xaçeke zî dewanê ke ameyê veşnayene, înan ra yew a. Xaçek girêdayeyê qezaya Pîranî ya Amedî ya û reya ewilin serra 1925î de, reya dîyin serra 1937î de û tewr peyên zî serra 1991î de ameya veşnayene. Dewijanê dewe ra Ramazan Ari derheqê tarîxî dewe de ajansê ma rê qisey kerd.
Ewil serra 1925î de dewe yena veşnayene
Ramazan Ari dîyar kerd ke dewa Xaçeke 1200 serrî ra ver ameya awankerdene û wina qisey kerd: “Dewa Xaçeke mîyanê şarî de bi nameyê Xaçeka Şêz Endel yena zanayene. Tarîxê dewe zaf kehen o. Demo ke serra 1925î de şorişê Şêx Seîdî dest pê kerd, bawkalê mi Salih zî beşdarê şorişî bi. Mîyanê dewe de 16 serrî ra heta 80 serrîyan xeylê kesî beşdarê şorişî bîyê. Dima ke Şêx Seîd yeno girewtene, leşkerî erzenê dewe ser o û bawkalê mi zî tede xeylê kesî yenê girewtene.”
Dima serra 1937î de…
Ramazan Ari dîyar kerd ke serra 1937î de xoverdayîşê Seyîd Riza dest pêkerd, Seyîd Riza Şêx Evdirehîmî ra hetkarî waşta û wina domna: “Şêx Evdirehîm dewa ma de vindertêne û xeylê reyan zî ver bi Rojava şîyêne. Vengdayîşê Seyîd Rizayî ra pey wazeno bêro Xaçek û uca de dewijanê dewe reyde kom benê û dima şonê Dêrsim. La mîyanê grûba ey de serleşker Zîya ajan o. Demo şewe rayîr de leşkerî erzenê înan ser o, heme leşkerî Şêx Evdirehîmî yenê kiştene. Şêx Evdirehîm zî pereno la demo ke xo binê xele de nimineno, reyna encamê îxanetî de yeno kiştene. Nê hedîseyan ra pey leşkerî reyna verê xo danê Xaçek û veşnayîşî.”
Reya hîrêyin serra 1991î de ameye veşnayene
Ramazan Arî îfade kerd ke çend serran ra pey dewa Xaçeke reyna ameya awankerdene û nê çîyî vatî: “Bawkalê mi reyna agêreno dewa xo û vano ke ‘çend serrî zî vîyarî, ez do agêra dewa xo.’ Dima ke têgerê PKK’yî vejîya, ameyîşê leşkeran ê dewe zaf vêş bi. Serra 1991î de xeylê kesî dewa ma ra beşdarê PKK’yî bîyî. Ney ra pey leşker û cerdevanan eşt dewa ma ser o. Leşker û cerdevan heme amûr û heywanê dewijan benê û malê dewijan veşnenê. Tu kesî nêşeka çîyanê xo xo reyde bibo û dewijê dewe, dewe ra yenê surgunkerdene. Çend serran ra pey kesê ke şîyê dewe dîyo ke heme keyeyî ameyê veşnayene.”
‘Aştî do biba û ma zî do agêrê dewa xo’
Ramazan Ari dîyar kerd ke înan serranê nêzdîyan de waşto ke agêrê dewa xo la leşkeran nêverdayo û qiseykerdişê xo wina qedîna: “Leşkeran rayîrê ma girewt. Înan ma ra vat ke yan şima benê cerdevan yan zî şima nêeşkenê şêrê dewa xo. Ewro nika proses ameyo destpêkerdene. Serek Abdullah Ocalan sey Keştîya Nuhî şarê kurdî xelesneno. Ewro seba ke ma ziwan, kultur û estbîyayîşê xo pawenê, yenê kiştene. Ez hêvî kena ke do kiştiş biqedîyo. Aştî do biba û ma do agêrê dewa xo. Dewa sey cenet a. La ganî her kes seba awankerdişê dewe hetkarî bido ma. Ma wazenê erdê xo ser o biciwîyê.”
