Endama Enstîtuyê Kurdkî ya Amedî Nesrîn Navdar ke beşdarê komxebata “Stratejî û Polîtîkayanê seba Têkoşînê Ziwanê Kurdkî” bîye, derheqê problemanê ziwanê Kurdkî û çîyanê ke kewenê milê şarê Kurdî ser o qisey kerd û wina vat: “Heq nêyeno dayîş, yeno girewtiş. Wexto ke ma heqê xo ra fek veradê, ma nêeşkenê ey biwazê. Eke ma zanê ziwanê ma heqê ma yo bingeyîn o, ganî ma ewil ey bişuxulnê û hema biwazê.”
Komxebata “Stratejî û Polîtîkayanê seba Têkoşînê Ziwanê Kurdkî” ke Wan de bi beşdarîya xeylê sazgeh, mamosteyanê ziwanê Kurdkî û temsîlkaran 2 rojî ameye kerdene, bi parekerdişê encamnameyî qedîyaye. Na komxebate de beşdaran bale ant problem û rêbazanê çareserkerdişê nê problemanê ziwanê Kurdkî ser o. Endama Enstîtuyê Kurdkî yê Amedî Nesrîn Navdar ke beşdarê na komxebate bîye, ajansê ma rê derheqê problem û sebebanê nê problemanê ziwanê Kurdkî de qisey kerd.
Nesrîn Navdar destpêkê qiseykerdişê xo de dîyar ker ke sebebo verên ê qiseynêkerdiş û helîyayîşê ziwanê Kurdkî perwerde ra bêparmendiş o û wina vat: “Eger ziwanêk nêbo ziwanê perwerdeyî roje bi roje orte ra wedarîno. Semedo ke êdî tûtî ke şonê mekteban bi ziwanê serdestan xeberî danê. Înan rê o cazîb yeno, bi ê ziwanî ders vînenê. Vernî de kuçeyan de ame helkerdiş. Çi heyf ke nê 23 serranê peyênan de keye de zî nêyeno qiseykerdiş. Ziwanî Kurdkî keye de zî kêmî bîyo. Ma eşkenê vajê ke bîyo se ra 8.”
‘Kurmancî hewcedarî nêvînenê ke kirmanckî bimusê’
Nesrîn Navdar bale ant problemanê kêmqiseykerdişê kirmanckî ser o û wina vat: “Sebebê nê çi heyf ke ma eşkene vajê ke kirmancan ra zêdebîyayîşê kurmancan o. Hingîya serdestîye est a. Wexto ke serdestî biba, ma vajê kirmancî musenê kurmanckî ka kurmancî çiray nêmusenê kirmanckî. Zazayî ke kurmanckî nêzanê dîyalogê mabênê înan her tim bi tirkî beno. Ziwano hîrêyîn çi heyf ke her tim tirkî yo. Ewro çira zazakî ver bi kêmbîyayîşî şono, çira ver bi çinbîyayîşî şono? Na mesela tesîrê xo ey ser o kena. Ewro verê heme çî ma eşkenê vajê edebîyatî de, hetê perwerdeyî de, kirmanckî de zaf kemaneyî virazîyaya. No çi yo? Ma eşkena vajê kurmanckî saye medresan heta ewro hîna aver de yo, hîna zaf berhemî dayê. Çi heyf o ke zazakî de o şans çin bi. Medresan de semedo ke ders nêameyê dayîş, kirmanckî tesîrê cuya rojane de zî mend. Mesela ma vajê kurmanc û kirmancî bêrê têhet nêwazenê ke tirkî xeberî bidê. Teqez kirmancî kurmanckî xeberî danê. Seba ke kurmancî hewcedarî nêvînenê ke kirmanckî bimusê. No zî şarê ma yo kirmanc ser o tesîr keno.”
‘Heta ziwanê Kurdkî nêbo ziwanê perwerdeyî, ziwanê Kurdkî tehkule de maneno’
Nesrîn Navdar derheqê babetanê ke komxebate de ameyê munaqeşekerdiş zî wina vat: “Zaf sazgeyî beşdarê komxebate bîyê. Ê ziwanî ra bigîre heta ê huqûqî, bawerî, siyasetî, sazgeyê sivîlî û xeylê sazgehî beşdar bîyê. Tena ê ziwanî nêbîyê helbet. Heme hetî ra kemaneyî ameyê vînayene. Hetê ziwan, huqûq, weşî, perwerdeyî, rayberî, mamoste û xeylê babetî ameyî munaqeşekerdiş. Munaqeşeyan de ame vînayene ke heta ziwanê Kurdkî çi kurmancî û çi zî kirmanckî nêbo ziwanê perwerdeyî, tehlukeyê vîndîbîyayîşê ziwanê Kurdkî est o. Hem nê hetê ser o babetî ameyê qalkerdiş, hem zî hetê çareserî ra ke lazim o tîya ra pey çi bêro kerdiş, nê babetan ser o zî nîqaşî ameye kerdiş.
‘Merdim biwazo duayêk qebul biba, ganî a dua ra fehm bikero’
Cinî, ciwan û tutî hetê tesîrê ziwanê serdestan de hîna zaf manenê. Na nuqtayêka muhîme bîye. Semede ke ewro wexto ke hetê tut, ciwan û cinîyan ra ziwanê netewêkê nêro şuxulnayîş ver bi qedîyayîşî şono. No zî ame tespîtkerdiş ke mîyanê înan de qiseykerdişê Kurdkî zaf kêmî yo. Na babete bale merdimî antêne. Hetê huqûqî ra xoîfadekerdişê kesanê maxdûran zehmet o. Ma vajê nêeşkenê bi ziwanê serdestan xoîfade bikerê. Seba ke nêeşkenê benê mexdûr. Hetê bawerî ra zî û heme babetî zaf muhîm bîyê. Goreyê heme bawerîyan, her netewe bi ziwanê xo, bi qewmê, bi rengê xo homayî ê dayê. La şarê Kurdî nêeşkeno ke bi ziwanê xo xutbeyanê xo biwano. Yan zî weazan bido, yan zî ma vajê berhemêko ke dînî bo, ey çap bikero. Eke sazgehanê fermîyan de qedexeyê ziwanê Kurdkî bibo, merdim nêeşkeno bi ziwanê xo xoîfade bikero, dînê xo bi ziwanê xo nas bikero. Seke ma zanê, wexto ke merdim biwazo duayêk qebul biba, ganî merdim a dua ra fehm bikero. Eger merdim a dua ra fehm nêkero ko a dua qebul nêba. Çi heyf ke heta nika seba ke serdestî û qedexe ziwanê ma ser o bîyo, hetê dînî ra zî tenganeyî ameyê vînayene. Dewan de çi heyf ke extiyarê ma, çi cinî û çi camêrdî musayî tirkî, wexto ke tirkî nêzanayêne, o wext zî weazî bi tirkî ameyêne dayîş la înan çîyêk fehm nêkerdêne tira. Yanî na nêheqîyêka merdimîye ya. Bi rastî hem hetê dînî ra hem hetê huqûqî ra heqo bingeyîn o ke her însan bi ziwanê xo dînê xo bîyaro ca, yan zî perwerdeyê xo bi ziwanê xo bigîro.”
‘Heq nêyeno dayîş yeno girewtiş, her keye wa bibo mektebê Kurdkî!’
Nesrîn Navdar tewr peyên bale ant çîyanê ke kewenê milê şarê kurdî ser o û wina vat: “Hem day û hem bawî zî wa ageyrê ziwanê xo ser o. Her keye wa bibo mektebêkê Kurdkî. Ma ewro heme kesî ke sazgehanê ziwanî de xebitîyenê, ma gazincan kenê, ma vanê çira heqê ma yê perwerdeyîye nêyeno dayîş. Ganî her çî ra ver ma xo rast bikerê, xo ra biewnîyê. Çike heq nêyeno dayîş, yeno girewtiş. Wexto ke ma heqê xo ra fek veradê, ma nêeşkenê ey biwazê. Eke ma zanê ziwanê ma heqê ma yo bingeyîn o, ganî ma ewil ey bişuxulnê û hema biwazê.”
