Şarê ke bazar de seba dayîşûgirewtişê dikanî vejîyayo teber, keyeyan destveng agêreno keye. Yew wendekarî tena bi balcanêk agêra keye û da zanayîş ke krîzo ekonomîk ameyo kamcîn sewîye.
Krîzo ekonomîk ke bi îsrarê polîtîkayanê şerî hîna xorîn beno, bajarê ke tewr zêde krîzî ra tesîr gêno Agirî yo. Şaro ke bazar de seba dayîşûgirewtişê dikanî vejîyayo teber destveng agêreno keye, dikandaran zî gazinê xo kenê ke çîyêk nêroşîyeno.
Qasim Demîrkan ke Royê Miradî de maseyî gêno û bazarî de tezgehê maseyî akeno, va ke seba qewetê herînayîşî kemî yo, nêeşkeno maseyan biroşo. Dîyar kerd ke par kîloyê ey 25-30 TL ra rotêne, emser goreyê tewirê maseyî fîyat 50 ra 70 TLyî vurîyeno. Demîrkanî va “Par kesêk 4 kîlo mase girewtêne emser şêno 1 yan zî nêm kîlo bigîro” û qezencê ey goreyê serranê verênan çin o.
Ekonomî hêvî nêdana
Demîrkanî dîyar kerd ke yew lajê ey zanîngeh de waneno û wina dewam kerd: “Keyeyêko 5 kesî yo bi zehmetî îdare beno. Aşme de ge-ge 4-5 hezar TL şawena lajê xo rê ke zanîngeh de waneno. Mesrefê metbexî aşme de kam hetî ra biewnî 20 hezar TL yo. Par faturaya gazî 600 TL ameyêne, emser 1200 TL yena. Fîyatê elektrîkî zî eynî wina yeno. Seba ke ekonomî weş bo qet hêvî çin a.”
‘Eke dizdîye nêbo ekonomî do heme kesî rê qîm biko’
Salîm Ozmenê 71 serreyî ke seba dayîşûgirewtişî ameyo bazar,, dîyar kerd ke xebata raye ra ke teqawut bîyo û 18 hezar TL meaş gêno û va “Ma keye de 5 kes ê û kes nêxebitîyeno. Eke keyeyê ma kîra bidayêne no pere ma rê qîm nêkerdêne. Meaşê teqawutan ganî 25 hezarî ra cêr nêbo. Sebebê nê halî hukmat o. Eke dizîye nêbo û îdarekeran de tersê Heqî bibo, pere est o ke heme kesî rê qîm biko. Eke dizîye dewam bikero ekonomî safî nêbeno. Her roje ekonomî hîna xirab beno. Hukmatî ra qet hêvî û pawitişê mi çin o. Eke Tirkîya de dizdîye nêbo nê welatî de pere est o ke 200 mîlyonî rê qîm biko.”
‘Eke aştî bêro temînkerdene ekonomî do bikewo rayîr’
Îrfan Ulutaşî ke esnafê bazarî yo, va penîr kîloyê ci 150 TL ra dewijan ra gêno, 155-165 TL ra roşeno û wina dewam kerd: “Penîrî ra ma kîlo de 5 TL ra 15 TL qezenc kenê. Mecburî, ganî ma biroşê. 30 serrî yo ez karê penîrî kena, la mi hende xirab yew dem nêdîyo. 10 serrî verê cû karê ma zaf weş bî. La nika şarî de pere çin o. Şar do pereyî senî peyda biko? Ez saete 07:00î de yena û heta şan tîya de manena. Heta şan, tewr zêde ez 8 kîlo mast roşena û qezencê mi 80 TL yo. No pere çaya mi rê zî qîm nêkeno. Meaşê mi yê teqawutîye zî çin o û ganî ma îdare bikê. Ge-ge beno ke ma nanê huşkî wenê seba ke ma îdare bikê. Dewlete vana ma rê ‘3 domanî bîyarê’, 9 domanê mi est ê û pêro xemgîn ê. Eke aştîyêk bêro temînkerdene no welat dekeweno rayîr û tîya beno sey cennetî. Eke eksê ey bibo mergî do hîna zêde bibê û aştî zî bibo vîndî.”
‘Sebebo yewin dewlet a’
Mine Kiyant ke seba dayîşûgirewtişî ameya bazar, dîyar kerd ke tena 4 kîlo porteqalî eşkîyaya bigîro û va ke a nê mahsulan rê 300 TL dayo. Mine Kiyantî va “Sebebo yewin dewlet a. Kam bêro eynî çî keno. Tayyîbî her çî kerd û xerîpna.”
Nêeşka çîyêk bigîro agêra keye
Zemzem Beskî ke seba dayîşûgirewtişî ameya bazar, rîyê vayîye ra nêeşka qet çîyêk zî bigîro agêraye keye. Zemzem Beskî va “Her çî zaf vay o. Yew nan bîyo 9 TL. Ez şîyayêne pîyaz, kartolî û firingîyan bigîra, la rîyê vayîye ra nêeşkena bigîra. Di firingî bîyê 50 TL. Goreyêç parî fîyatî zaf zêde bîyê, par kîloyê îsotî bazarî de 15 TL bî emser bîyo 45 TL. Marketî de zî resayo 80 TL. Rewşa ekonomîk zaf xirab a, şar nêeşkeno îdare biko. Êdî wa na vayîye vindero û fîyatî bêrê war. Yew kes yew aşme xebitîyeno û pereyo ke gêno 10 rojî rê qîm nêkeno. Destê xo ronê wijdanê xo ser.”
Yew wendekarê zanîngeh ke seba dayîşûgirewtişî ameybî bazar, eşkîya tena balcanêk bigîro. Wendekarî ke nêwaşt nameyê ey xebere de ca bigîro, tena pê yew balcane agêra keye û va krîzo ekonomîk resayo kamcîn noqta ha çiman ver de yo.
