Nuştox Mehmet Karakuş qanûnê hukmatî yê neweyî yê şaredarîyan ser o fîîlî qeyum tayîn keno va ke wazenê ke binê şaredarîyanê şaristanê girdan bi temamî veng bikerê û hema hema bîyarê seviyeyêka sembolîke.
Nuştox Mehmet Karakuş qanûnê hukmatî yê neweyî yê şaredarîyan ser o fîîlî qeyum tayîn keno ser o Rojnameyê Yenî Yaşamî rê nuşt.
Nuştişê nuştox Mehmet Karakuşî wina yo:
“Wazenê ke binê şaredarîyanê şaristanê girdan bi temamî veng bikerê û hema hema bîyarê seviyeyêka sembolîke. No zî waştişê averberdişê demokrasî û çareserkerdişê meseleya kurdan nîyo, bi temamî yew tetbîqato antîdemokratîk o. Otorîter û heta totalîterbîyayîşê îqtîdarî de xîretê hîna zaf xobîyayîşî yo.
Îqtîdaro ke pêrune ra dersa xo girewta, Şertê Xoserîya Îdaranê Xocayîyan ê Ewropa ra zî hêz gêno, wazeno bi yew qanûnê neweyî peynîye tayînkerdişê qeyûman bîyaro. Helbet, meseleya tîya no yo ke do senên bi yew tetbîqatê antîdemokratîkî yê sey qeyûmî rê peynîye bîyaro.
Her çiqas qedînayîşê qeyûman goşî rê weş yeno zî la “senên î”yê nê karî xala mîhenk a. Yewna zî, dersa ke girewta û senênî hêz girewtişê ci, sifetê nê karî aşkera keno! Yan nê, her xîretê peynîardişê tayînkerdişêyê qeyûman, zerreyê xo de demokratîk nîyo. Eynî wext de, heq û edaletî zî xo de hewênî nêkeno.
Seba ke merdim eşnaweno ke tetbîqatê qeyûman do biqedîyo, di tesewurê sifteyênî de, vîyareno ra fekê merdimî ke vajî, gelo îqtîdar çareserkerdişê meseleya kurdan de do qeydê xo yê tayê madeyanê Şertê Xoserîya Îdaranê Xocayîyan ê Ewropa wedaro û gamek biavêjo?
Vurnayîşo qanûnî yo ke behs beno û selahîyetanê şaredarîyanê şaristanê girdan xo de hewênî keno û sînorêk ano înan rê, her çiqas eleqedarê selahîyetanê şaredarîyanê şaristanê girdan o zî, mecbûrî tesîrê selahîyetanê şaredarîyanê qezayan zî keno, çunke sey legananê yewbîyayeyan ê.
Bi kilmî, eke ma ewnîyenê zerreyê vurnayîşê qanûnî yê ke derheqê selahîyetanê şaredarîyan de yeno waştene, do xo bi xo bêro famkerdene ke îqtîdar wazeno çi bikero. Vurnayîşo ke behs beno, bingeyê xo de çar sereyanê babetan ra yeno pê. Nê sereyê babetan yewbînan temam kenê. Goreyê dîyalektîkê tenzere û qepaxî, cayê vengîye û manevrayî nêverdenê.
Sereyê vurnayîşê qanûnî yê ke îqtîdar amadekarîya ci keno ke bîyaro merîyet, derheqê butçeyê şaredarîyanê şaristanê girdan de yo. Goreyê nê vurnayîşî, şaredarîyê şaristanê girdan wexto ke butçeyê xo kenê, nêşênê sey her wextî goreyê îrade û însîyatîfê xo bierzê merîyet. Seba ke bikarê butçeyanê xo bierzê merîyet, verê her çîyî şert o ke butçeyê înan hetê walîyîye ra bêrê tesdîqkerdene.
Beno ke, netîceyê tebîî yê nê qanûnî yo ke yeno fikirîyayene, no yo ke şaredarîyê qezayan zî seba ke bikarê waştişanê butçeyê xo bîyarê ca, ganî tesdîqê qeymeqamîye bigêrê. No zî bêguman yeno a mana ke xoserîya malî ya ke Îdaranê Xocayîyan de zate xeylêk bisînor a, do bi temamî werte ra wedarîyo, yanî do bêro sifirkerdene.
Vurnayîşo diyîn o ke seba şaredarîyanê şaristanê girdan yeno waştene, eleqedarê paştdayîşê komelkî (sosyalî) yo. Bi nê hawayî, paştdayîşê komelkî yê ke şaredarîyê şaristanê girdan danê şarî, bi nê vurnayîşî tesdîqê Wezaretê Karanê Zereyî rê yeno veradayene. Eşkerakerdena nêyî zî na ya; êdî şaredarîyê şaristanê girdan nêeşkenê paştdayîşê komelkî bidê kes an zî welatijanê ke îqtîdar nêwazeno. Îqtîdar her çiqas wayîrê Îdaranê Xocayîyan nîyo zî, bi hêzê bêsînorî yê ke karardişê selahîyetanê dewlete ra gêno, bi rayîrê nê qanûnî eke paştdayîşê komelkî, hetgiranê xo nêkeno zî, qet nêbo armanc keno ke peştnayîşanê komelkî yê welatijanê muxalîfan asteng bikero.
Vurnayîşo hîrêyîn o ke qanûnê Îdaranê Xocayîyan de û seba şaredarîyanê şaristanê girdan yeno waştene, eleqedarê vurnayîşê şaristanî (kentsel donuşum) yo. Êdî şaredarîyê şaristanê girdan wexto ke bivazê vurnayîşê şaristanî bikerê, ganî plan û projeyanê xo Wezaretê Awanîsazîye rê bidê tesdîqkerdene. Seba ke tasewurê “şaredarîyê muxalîfî rind nêgurîyenê” awan bikero, wezaretê eleqedarî do her plan û projeyê înan tesdîq nêkero. Bi nê hawayî yew îdarekerdişê fehmî, fikirîyeno ke weçînayîşê neweyî de newe ra weçînayîşê muxalefetî asteng bikero.
Vurnayîşo qanûnî yê peyên o ke seba şaredarîyanê şaristanê girdan yeno pawitene, eleqedarê îxaleyan o. Goreyê nê qanûnî, şaredarîyê şaristanê girdan ganî seba ke îxaleyanê xo bierzê merîyet, wezaretanê eleqedaran ra tesdîq bigêrê. Nê hîrê vurnayîşê qanûnî goreyê qanûnê yewbîyayeyan seba şaredarîyanê qezayan zî derbasdar benê. Seba ke merdim nêyî bivîno, hewce nîyo dahîl bo!
Bi nê hawayî, nê qanûnê diyîn, hîrêyîn û çarinî eynî wext de yenê mana sifirkerdişê madeyanê Şertê Xoserîya Îdaranê Xocayîyan ê Ewropa yê ke eleqedarê xoserîya îdarî yê.
Netîceyê tebîî yê nê pêroyînan o ke, bi vurnayîşê qanûnî yê ke yeno waştene, hedef o ke şaredarîyê şaristanê girdan bi temamî bibê parçeyê îdareyê merkezî û îrade û însîyatîfê înan bêrê xesbkerdene. Nika bi nê vurnayîşê qanûnî yê ke yeno waştene, çiyo ke şaredarîyanê şaristanê girdan û netîceyê tebîî yê nêyî de şaredarîyanê qezayan rê maneno, arêkerdişê zibilî, serrastkerdişê baxçeyan û pakî ya.
Çunke nê waran de rant çin o, muxalefet şaredarîyanê şaristanê girdan bigêro zî, hewceyîya tayînkerdişêyê qeyûman qet û qet nêmanena. Wazenê ke binê şaredarîyanê şaristanê girdan bi temamî veng kerê û hema hema bîyarê seviyeyêka sembolîke.
No zî waştişê averberdişê demokrasî û çareserkerdişê meseleya Kurdan nîyo, bi temamî yew tetbîqato antîdemokratîk o. Otorîter û heta totalîterbîyayîşê îqtîdarî de xîretê hîna zaf xobîyayîşî yo. Eynî wext de, xoverêdayîşê welatanê sey Rusya û Çînî yo ke hetê ci de yê û sînoranê tetbîqatanê antîdemokratîkan nas nêkenê. Eke no qanûn Meclîs ra vîyaro, maceraya Ewropa ya ke zêdeyê 200 serrî yo dewam kena, xîret an zî waştişê “seviyeyê medenîyetê hemçerxî” do biqedîyo.
Bêguman o ke, fam beno ke bekaya dewlete hetê welatanê sey Rusya û Çînî de vîneno, roja peyêne de sey ke tu meseleyan çareser nêkeno, do krîzê sîyasî, ekonomîk û komelkî yê ke tede yo, bîyaro cayêk ke agêrayîşê ci çin bo. Aşkera yo ke vengdayîşê qelemşor/trolanê îqtîdarî yê ke sanenê ma reyde kay kenê û vanê “do peynîye tayînkerdişêyê qeyûman bêro ardenê” û yê ke “qralî ra zêde qralcî” yê, xo de senên yew tetbîqato antîdemokratîk hewênîneno.
Kilmek ra, zîhnîyetê “bêçareyî zî çareyêk a” bi yew jargono bîn dewam keno!
