Dewa Dêrsimî Xarşîye 1994î de pê destê eskeran ameye talkerdene. Xarşîyeyij Mehmet Delen vano: “Dewe zaf kûna mi vîrî. Dewe hewnê şewe de bîle kûna mêjoyê mî.”
Mehmet Delen Dewa Dêrsimî Xarşîye (Işikvûran) de nûşeno ro. Heta serra 1994î mezraya xo de terba dewijanê xo nişenê ro û mal û dawar kenê weye. Rojêk esker yeno vano “Dewe ra vejîyê.” Bêçare dewe kenê tal. Mehmet Delen vano “Keyeyê ma pêro vêşnayî. Ma heyştê binê vîyale de mendîme.”
‘Ma heyştê bînê vîyalan de mendîme’
Seba Mehmet Delenî û dewijanê ê 1994î de wextêko zaf çetin û tarî yo. Bi destê eskeranê dewleta tirke bi zor dewe ra yenê vetene û verê çimanê înan de adir danê verê keyeyê înan. Zê heyştê teber ra binê yêw vîyale de manenê û badê bar kenê şinê Erzîngan. Mehmet Delen nê rojanê sîyayan ajansê ma rê nîya dîyar keno: “94î de rojê esker ame bonê ma pêro vesnayî. Ma çîyê xo ard berd bîne vîyalan. Ma heyştê bînê vîyalan de mendîme. Waya mi cêr, dere de nîştênê ro. A kî amê lewê ma. Heyşt rojî tepîya, camerdan koçe ver ra berde. Ceynîyan kî mal ramît na Koyê Munzîrî ra berd Erzîngan. Ma malê xo berd Erzîngan û çîye de henî kemî ra ucuz da, ma maf bîme. Ma se bikerime henî mexdûr bîme. Nîka Erzîngan de manenîme. Ma xo rê tenê bon viraşt. Naja Erzingan Geçît de manenîme.”
‘Wexto ke cîranî yenê mi vîrî cîgera mi jan dana’
Mehmet Delen ma rê qalê wextê verî yê Dewa Xarşîye wina keno: “Wexto ke bîyêne wisar ma xo rê kenger vetêne werdêne, riveşî ardêne, sungî ardêne potêne. Werdênî zafî bî, tar vetêne ardêne, ma î ra guriz vanîme. Maya mi dirike photêne ma kerdêne mabênê nanî werdêne. Zaf weş bi.
Sirê vaşturîyê ke amê ma vaş çînîtênê. Waxtê vaşan de şîyêne ware. Aye ra têpîya vaşî çînitêne. Warê ma xeyle durî yo. Warê Gelîya vatêne pira.
Ma îca de asmê mendenê û tepîya şîyenê warê bînî. Ma malê xo kerdênê mabênê malê cîranan û pîya çiraynêne. Wexto ke cîranî yenê mi vîrî cîgerê mi jan danê. Nîka na qulubeye mi viraşta, huzurê mi çin o, cîranî çin ê. Ez teynawo. Amayene û şîyayene çin a. Ma genîme xo berdenê araye de rêdenê ra, ardêne werdêne. Cayê arayê ma cêr de bî. Waxto verên de huzirê ma rind bî, nika huzir çîn o. Verî nasî zafî bî, veyvî bîyêne, nas û dostan qurbanî kerdêne. Venga jubinî dêne vatêne ‘sîma rê sîlayîya berê.’ Nika huziro henên çin o ke. Werdene simitene est a, huzir çin o.”
‘Dewe hewnê şewe de bîle kûna mêjoyê mi’
Mehmet Deleno ke zere û can ra girêdayîyê Xarşîye yo, wina domneno: “Dewe zaf kuna mi vîrî. Dewe hewnê şewe de bîle kûna mêjoyê mî. Zaf kûna mi vîrî. Şewe esta îtade mal çîraynena, qe îtara durî nêkûna. Yêmî terefê heqî ra yo, eşto zerê mî. Ju sevdawo sankî. Ez ke yeno îta zerê mi cêro girîyeno vejîyeno cor. Kes çîn o ya aye ra. Her ca ra şarê ma fetelîyo, cîranî fetelîyê, domanê ma fetelîyê îtade.
Ez nika koyan ra nêeşkîna bêrî. Torunobada yeno war, îcara pê lingan yeno cor. Heta san encax yeno îta. Şarê ma, der û cîranê ma mira vanê ‘to îca de nêtersena?’ Ez kî vano ‘Çik ra bîtersî? Tersê ma vêrdo ra şîyo. Endî çik ra tersena?’
Der û cîrananê ma ra vano peyser bêrê, bêrê welatê xo. Bêrê banan virazêne, malî bigêrê, mesan bîgêrê. Ancîna zê verî bolixîye bibo, uretim bîkerê. Uretim ke nê bî sebeno? Qitlixîye yena. Nika ma Erzingandê se kenîme? Kîlo hesabî gênîme. Pê kîlo hesabî caran biyo. Henî vêsan manena, mird nêbena ke. Çêdeke nêvejîyê sê beno? Qitlixîye bena.”
‘Ez gegênan nê koyê Munzurî ra pê lîngan yeno Erzingan’
Astengkerdena dewlete nêeşkena vernîya Mehmet Delenî bigîro. Rey rey peyatîye şodirî ra heta şand Erzingan ra heta dewe, dewe ra zî heta Erzingan şono. Wina dîyar keno: “4ê aşma payîzî ya wertêne de nê banê ma vêsnayî. Ma maf bîme. Ma malê xo berd Erzingan de rot. Henî çîyê kemî ra şî û ma defêna bîme mexdûr. Nika ma se bikerime. Dewlete paştî nêdana, marê banan nêvirazena. Banê ma vêsnayî. Nika kî bananê ma nêvirazena. Ma se bikime pekî?
Ez ke ravêr ama mi nî pagî dî, çimê mi ginayî paganê cîranan ra fetelîya hetanû payîzo peyên bermayîşê mi ame. Nîka bermayîsê mî nêno bîyo serd, endî misa. Zerê mîra henî yêno ke vano xo rê dî hîrê pesan bîgêrî, sit bibo, mast bibo, ron bibo, xorê di hîrê mêsan bigêrî. Xorê ju kutîk bîyarî, eynî zivinga verêne raşt kerî. Pî û kalikê ma sekerdo îta de henî bikerî. Qurbanê xo kerdêne, rojê xizîrî girewtêne, hewtemal viraştêne, 15ê gulane ra tepîya berê Ana Fatma dêne.
Îta de mor û mîlaketî weşîya xo ramenê, zowbîn kes beşe nê keno weşîya xo bîramo. Mira vanê ‘to çiturî îcade teyna manêna.’ Hesî nayê yênê nê ververan de fetelînê. Ez xorê pencere de vindena hesan ra sêr kena. Kes çîn o, ez îta de bîyo. Îta de maya xora bîyo. Ez gegênan nê koyê Munzurî ra pê lîngan yeno Erzingan. Şodîr rew wirzon pê lingan şona Erzingan mirê tayêna rind o. Awe koyan şimena, sîrê koyî est ê pê non wena.
Îta cayê cûyûnê ma bî, pîyê mîn o rametî vîraşt bî. Na baraqa na pêdimo mi arde xo rê vîraşte. Ma genîmê xo, her çîyê xo îta de kerdêne kes. Mereka ma kî o dote bîye. Na dês kî mi par viraşt. Rîjîyo ez xo rê newê virazeno. No zimistan worê zaf vara, pêro rijîyo amo war. Ez nî newe de virajî. Îta kon pak, belkî xor ê malî gêno. Zîvîngê verenî rînd bi, bolîxîye bîye. Nîka çîmê ma her çî de maneno.”
