Kenayîşanê Sancar-Şahî yê ke Tacîkîstan de benê, tede sehneya perestîşê adirî ya kêmamancîye ke aîdê îtîqadê Zerdeştîye yê şaristanîya Sogdîyan a, vejîyaye ru-rocî ser. Nê resmê dêsî yê bêmabênî, derheqê rîtualanê îtîqadî yê hezaran serranê verênan de pençereyêkê bêmisal û tesîrkerî akenê.
Sereya Sancar-Şahî de ke mintiqaya Pencîkentî ya Tacîkîstanî de ya, parçeyê resmanê dêsî yê fîguratîfî yê kêmamancî ameyî kifşkerdene ke merasîmêko fîraz ê seba adirî teswîr kenê.
Kenayîşê ke hetê ekîba bi serekîya Michael Shenkar, Sharof Kurbanov û Abdurahmon Pulotovî ra yenê rayraberdene, eleqeya Sogdîyan a xorî û komplekse ya bi Zerdeştîye reyde newe ra vejnenê ru-rocî ser.
Roşnîya fîraze ya adirî û sirrê rahîban
Na kompozîsyone de ke ebadê ci texmînen 1.5 metreyî rê 2.5 metreyî yê, çar rahîbê ke vernîya yew sunaxê adirî yo gird û sabît de aver şonê, bala ancenê. Rahîbo hîrêyin, berpanka fekî ya rîtualî ya bi nameyê padāmî ke ewro zî îtîqadê Zerdeştîye de yena şuxulnayene, gire dano. Na hûrgulîya qij la manîdare, bi hawayêko eşkera îsbat kena ke îtîqadê Sogdîyan ê kultê adirî senî bi Zerdeştîye reyde têgilawîyaye yê.
Yew fîgurêko bîn zî çok şikneno û yew sunaxê adirî yo qij hetê sunaxê girdî ser berz keno; no hereket hunerê Sogdîyan de sey îfadeyêko xorî yê îbadetî yeno qebulkerdene. Kincê bi kemerî yê dergî yê ke rahîban de yê, stîlê por û erdişanê kilman, objeyê rîtualî sey kîse, kevçî û barsomî ke ameyî şuxulnayene, hûrgulîyanê cuyê bawerî yê Sogdîyan mocnenê çiman ver.
Şaristanîya Sogdîyan û merkezê roşn ê raya Ebreşûmî (Rayîrê Îpekî)
Mîladî ra dima hezarserra 1. de Asyaya Mîyanêne de Sogdîyana ke Rayra Ebreşûmî ser o xaçerêyanê muhîman ra yewe bîye, bi toranê xo yê ticaretî yê zengînan, awanîyanê xo yê bajar-dewletan ê xoseran û dokuya xo ya kulturî ya xusûsî şaristanîyanê çimvetîyan ê dewrî ra yewe bîye. Sereya Sancar-Şahî, M.D. seserra 5. ra dest pêkerd û bi taybetî seserra 8. de dewrê walîyê Emewîyan Nasr bin Seyyarî de averşîyayîşêko pîl mocna.
Yew parçeyê neynikî yo ke Çîn de viraşte yo û toqaya kemerî ya zernênê ke saray de ameyî vînayene, mocnenê ke herême bi cogrqafyayêka senî hîra reyde eleqedar bîya, la mektubê erebkî yê ke tarîxê înan şono seserra 8. roşnî danê bedilîyayîşanê sîyasî û kulturî yê ke o wext qewimîyayê, ser.
Mîrasê kulturî yê Sancar-Şahî
Sancar-Şah de ne tenîya sehneya perestîşê (tapinma) adirî, resmê dêsî yê fîguratîfî sey sehneyanê herbî û cengaweranê bi zirxan ê ke sereyanê Pencîkent û Şahristanî de zî rast ameybî, ameyî vînayene. Ci ra ke texmîn beno serey peynîya seserra 8. de rijîyaya, yeno zanayene ke herême dewranê badê cû de bîya cabîyayîşê dewijan.
Nîyadayîşêko corî
No keşf vejneno meydan ke şaristanîya Sogdîyan tenîya hêzêko ticarî û sîyasî nêbîya, rîtual û sembolanê îtîqadanê qedîman ê sey Zerdeştîye bi hûrmetêko pîl dayo cuyayene. Fîgurê rahîban ê ke binê roşnîya fîraze ya adirî de aver şonê, dinya dînî ya niamordîye ya Asyaya Mîyanêne ser o pençereyêkê efsûnî akenê.
Michael Shenkar, wina vano: “No vînayîş, cayo bêmabên ê Sogdîyan ê ke pratîkê îtîqadî û kulturê vînayî de esto vejneno meydan û îmkan dano ma ke ma şopanê Zerdeştîye yê ke Asyaya Mîyanêne de yê, hewna rind fam bikerê.”
