Nisebîn de ewro tena yew suryanî bi nameyê Danîel Çepe ciwîyeno. Danîel Çepe xebitkarê Dêra Mor Yaqûbî yo û derheqê tarîxê dêre de îfade kerd ke zanîngeho yewin o cîhanî tîya de ameyo awankerdene. Danîel Çepe wazeno ke her kes wayîrê nê tarîxî bivejîyo.
Erdnîgarîya Kurdistanî zereyê xo de hetê kultur, ziwan û neteweyan ra wayîrê yew dewlemendîyêka pîl a. Yew bi yew nê şaran ra zî şarê suryanî yo ke wayîrê yew tarîxêko zaf kehan o. Nê şarê qedîmî serra 1924î de Qirkerdişê Seyfoyî reyde rî bi rî mend û bi zorî zî dewanê xo ra ameyî teberkerdene. Şopa a serre ya sîyaye hema zî dewam kena.
Suryanîyê ke Kurdistan de ciwîyenî, serre bi serre semedê koçkerdişê Ewropa ra humara bî kêm. Labelê peyê xo de yew tarîxo kehan veradayo. Key ke ma rîyê xo çarnenî awayanê ke peyê xo de veradayî, ma nê tarîxê înan o qedîm vînenî. Nê avan û eserê ke înan peyê xo de veradayî ra yew zî Dêra Mor Yaqûbî ya ke Qezaya Nisebînî de ya. Bi seyan wendekarê dewrî dêre de hetê Mor Yaqûbî ra dersî dîyî û na rewşe taybetmendîya “zanîngehê yewinî” vet ortaya.
Nisebîn semedê şarê suryanî zaf girîng a. Bi seyan serran o tîya de ciwîyayî. La ewro qezaya Nisebînî de tena yew keso suryanî ciwîyeno. Danîel Çepe xebitkarê Dêra Mor Yaqûbî yo. Danîel Çepeyî tarîxê dêre Ajansê Welatî (AW) rê qal kerd.
‘Dêre serra 297î de virazîyaya’
Danîel Çepe da zanayene ke ewro tena o sey suryanî Nisebîn de ciwîyeno û wina va: “Dêra Mor Yaqûbî cîhan de zanîngeho yewin o. Dêra Mor Yaqûbî zaf tarîxî ya. Mor Yaqûb bi serran tîya de ciwîyayo û perwerde dayo wendekaranê xo. Vajîyeno ke erdlerzî na herême de bîyo û na dêre rijîyaya la newe ra virazîyaya. Tîya de zaf dersî dîyayêne. Key ke wendekarî ameyêne tîya, verî dersa suryankî û dima ra zî felsefe, geometrî, astronomî, tib û hiqûqî estbî. Na dêre 1700 serrî verî virazîyaya. Peyê mîladî ra serra 297î de dêre ameya awankerdene. Mor Yaqûb peyê mîladî ra serra 338î de dinyaya xo bedilnaya.”
Zanîngeho yewin o…
Danîel Çepe ard ziwan ke badê ke Mor Yaqûbî dinîyaya xo bedilna, Mor Efraîm bi malim û nê çîyî vatî: “Mor Efraîmî tîya de 28 serrî, Riha de zî 10 serrî malimîye kerde. Mor Efraîm tîya de wendekarê Mor Yaqûbî bi. Mor Efraîm cîhan de profesor û şaîro yewin o. Badê ke behçeyê dêre de cîgêrayîşî virazîyayî, nê agahîyî vetî werte. Kerra yewine ser o nuşte bi ke heta serra 1300î tîya de dersî dewam kerdê. Verî ke tîya de cîgêrayîşî bêrê kerdene, vajîyêne ke zanîngeho yewin Riha de yo. La badê cîgêrayîşî ame famkerdene ke zanîngeho yewin tîya de yo. Cîhan de ronayîşê heqanê cinîyan o yewin tîya de bîyo. Cinîyî tîya de tewrê merasîm û koroyan bîyêne. Badê serra 2014î ra dêre lîsteya mîrasî ya UNESCO’yî de ca gêna. Mezelê Mor Yaqûbî binê dêre de yo. Ganî tena şarê suryanî nê, pêro şarî wayîrê nê tarîxî bivejîyê.”
