Ziwanzan Haydar Diljen beşdarê komxebata Egîtîm-Senî ya Amedî bî û dîyar kerd ke ê seba ziwanê xo statuyêko resmî wazenê, tena bi fekî nêbeno.
Şûbeyanê Sendîkaya Kedkaranê Zanîst û Perwerdeyî (Egîtîm-Sen) yê Amedî bi sernameyê “Perwerdeyê bi ziwanê maye ver bi çareserîye: Îmkanî, Astengî, Pêşnîyazê Çareserîye” ÇandAmed de komxebatêk viraşt. Ziwanzan, akademîsyen, roşnvîr û xeylê temsîlkarê sazîyanê sivîlan û partîyanê sîyasî beşdarî komxebate bîyî. Nê ziwanzanan ra yew zî Haydar Diljen bî.
Haydar Diljenî hem rewşa ke ziwanê kirmanckî tede yo hem karê komxebatê Egîtîm Senî û hem zî rojanê vernîya ma de ganî çi kar û xebatî bêra kerdene ke vernîya ziwanî bêro akerdene ser o ajansê ma (AW) rê qisey kerd.
‘Nika problemê ma problemê kerdişo’
Haydar Diljen dîyar kerd ke vatişanê de ma zaf kemaneyî çin ê, hetê kerdişanê ma de kemaneyî est ê. Diljen derheqê na babete de wina vano: “Şima zanê çi yo? Nika problemê ma problemê kerdişo. Ma qisey kenê. 20-30-40 serrî yo ma na mesela ser o qisey kenê. Naye ra tepîya ganî ma çi bikerê, yanî çi virazê? Nê çî de tayê mesuletîya şexsî est a. Tayê mesuletîya partî û sazîyan, dezgeyanê bînan est a. Nika kişta ci ya sîyasî est a. Kişta ci ma vajê ya akademîki est a. Nika nê çî her kes goreyê îmkananê xo çîyan virazo yanî. Nika mi waştêne ke no kombîyayîşî de nê partîyê kurdanê ke est ê, tayê temsîlkarê înan zî bibîyêne. Çike na mesela sîyasî ya. Ci rê plan lazim o, ci rê program lazim o. Gerek ti berê meclîs û uca de qerar vejîyo. Ti nêberê uca zî ganî awanê de akerde nê partîyê kurdanê ke est ê qêm nêkeno ke vajê ma perwerdeyê bi ziwanê dayîke wazenê. Şima senî wazenê? Çi wazenê? Şima se kenê? Yanî plan û programê înan gerek bibo. O nêbî.”
‘Egîtim Senî çîyêde rind kerdo ke nê fikrê wina cîya cîyayî ardê têhet’
Haydar Diljenî wina domna: “Nê embazê bînê ke ameyê Egîtîm Senî karêko zaf zaf baş kerd. Mi tîya de zî vat; ma ta 50 serrî naye ra ver, wêxtê TOBDERî de ma dest bi nê karî kerd. Egîtim Senî rind kerdo. Çîyêde tewr rind zî nê fikrê cîya cîyayî ardê tîya têhet yanî. Komelê cîya cîyayî ardê têhet zaf rind kerd, temsîlkarê hema hema heme komel, sazîyê bînê ke Dîyabekir de est ê, pêroyê înan ard têhet. O zaf weş o. Bade di hîrê platformê do virazîyê, platformo azad. Herkes fikrê xo vajo. Nê bînî zî tayê teberî ra Ewropa ra ameyê, tayê Tirkîya ra ameyê, Kurdîstanî ra xeylê merdimî est ê. Her kes goreyê fikrê xo goreyê zanayîşê xo ziwan û perwerdeyê ziwanî ser o, tecrubeyê ke heta nika bîyê eynan ser ro fikranê xo vano. Zaf çîyêde baş o. Kes tira îstîfade kenê.”
‘Ma welatê xo de perwerdeyê bi ziwanê xo wazenê’
Haydar Diljenî îfade kerd ke ê welatê xo de bi ziwanê xo perwerde wazenê û wina dewam kerd: “Verê her çî ma welatê xo de a cografyaya ke ma ci ra vanê Kurdîstan, welatê xo de perwerdeyêde bi ziwanê xo wazenê. Heme sîstem bi ziwanê xo. Ma tîya de xerîbî nîyê ke ma vajê o perwerdeyo ke hewte de saatêke di saatî seba xerîban welatanê bînan de şar keno ma zî ey biwazê. O layîqê ma nîyo. Feqet heta ke ma biresê uca, heta ke ma biresê nê amancî no waştîşê xo uca de çi îmkanê wirdî bivejîyê ganî ma pêro kar biyarê. Qursê komelan benê, dersê weçînayîşî benê, dersê ke zanîngehan de yenê dayîş, Artûklû de, Wan de, Dîyarbekir de cayanê bînan de nîna pêrûne gerekê ma nêvajê girdo, wirdî yo. Ganî ma nînan pêro kar bîyarê. Yanê wexto ke ma biresê armancê xo ma vajê heqê perwerdeyê ziwanê xo bigêrê gerekê şarê ma nê ziwanê xo de qisey bikerê ke ma zê Cezayîrî nêbê yanî. Hende serrî ra pey Cezayîrijî hîna Firansizkî qisey kenê. Çike ê ke Cezayîrkî qisey bikerê çin ê. Ma aye wazenê. Ma wazenê seba ziwanê sitatuyê de resmî bibo, qanunî bo. Cayo ke kurdî vêş ê, ganî uca da ziwanê perwerdeyî kurdkî bo. Wa tirkî zî hefte de saatê di saatî biwanê. Feqet no gerekê qanunî bo, yanê bi fek nêbo.”
