Mêrdîn – Li Nisêbînê îro tenê Suryaniyekî bi navê Danîel Çepe dijî. Danîel Çepê xebatkarê Dêra Mor Yakup e û têkildarî dîroka derê diyar kir ku di cihanê de zanîngeha yekemîn li vir hatiye avakirin. Danîel Çape dixwaze her kes li vê dîrokê xwedî derkeve.
Erdnigariya Kurdistanê di nava xwe de di aliyê çand ziman, netewan de dewlemendiyeke zêde xedixwîne. Yek ji wan gelê Suryane ku xwedî dîrokeke kevnar e. Ev gelê qedîm di sala 1924an de bi komkujiya Seyfo re rû bi rû ma û bi darê zorê ji gundên xwe hatin koçberkirin. Bondara wê sala reş hêj jî didome.
Li Kurdistanê Suryanên dijîn sal bi sal ji ber ku koçî Ewropa dikin kêm dibin. Lê belê li pişta xwe dîrokek kevnar hiştine. Dema ku em berê xwe didin avahiyên ku li pey xwe hiştine em vê dîroka wan a qedîm dibînin. Yek ji wan avahî û berhemên ku li pey xwe hiştine jî Dêra Mor Yakup a li Navçeya Nisêbînê ye. Bi sedan şagirtên demê li dêrê ji Mor Yakup ders dîtine û ev jî taybetmendiye “zanîngeha yekemîn” derxistiye holê.
Nisêbîn ji bo gelê Suryanî gelek girîng e. Bi sed salan e li vir jiyane. Lê îro li navçeya Nisêbînê tenê kesekî Suryanî dijî. Danîel Çepe xebatkarê Dêra Mor Yakup e. Danîel Çepe dîroka derê ji Ajansa Welat (AW) re vegot.
‘Dêr di 297an de hatiye avakirin’
Danîel Çepe diyar kir ku îro tenê ew wekî suryanî li Nisêbînê dijî û wiha axivî: “ Dera Mor Yakup di cîhanê de zanîngeha yekemîn e. Dêra Mor Yakup gelek dîrokiye. Mor Yakup bi salan li vir jiyan kiriye û perwerde daye şagirtên xwe. Te gotin erdhej vê herêmê çêbûye û ev dêr hilweşiyaye lê dîsa hatiye avakirin. Li vir gelek ders dihatin dîtin. Dema ku şagirt dihatin li vir ewilî dersê Suryanî û paşê felsefe, goemetrî, astronomî, bijîşkî û hiqûqî hebû. Ev dêr beriya 1700 sal hatiye çêkirin. Piştî mîladê di sala 297an de der hatiye avakirin. Mor Yakup piştî mîladê di sala 338an de jiyana xwe dest daye.”
Zanîngeha yekemîn e…
Danîel Çepe da zanîn ku piştî Mor Yakup jiyana xwe dest da Mor Efraîm bû mamoste û ev tişt anî ziman: “Mor Efraîm li vir 28 sal, li Rihayê jî 10 sal mamosteyekî kir. Mor Efraîm ji li vir şagirtê Mor Yakup bû. Mor Efraîm di cîhanê de profesor û helvestvanê yekemîn e. Piştî lêkolîna bexçeya dêrê çêkirin ev agahî derketin holê. Li ser kevirekî hatibû nivîsandin heta ku di sala 1300an de ders li vir berdewam kiriye. Berî ku lêkolîna li vir dihata gotin ku zanîngeha yekemîn li Rihayê ye. Lê piştî lêkolînê derket holê ku zanîngeha yekemîn li vir e. Di cihanê de danîna mafê jinan a yekemîn li vir pêk hatiye. Jin li vir tev li merasîm û koroyan bûne. Piştî sala 2014an şunde dêr di lîsteya mîratê ya UNESCOyê ye. Gorê Mor Yakûp li bin di dêrê de ye. Ne tenê gelê Suryanî divê tevahî gel xwedî li vê dîrokê derkevê.”
