4ê Citmenga 2022î de, şaristanê Silêmanî yê Herêma Kurdîstanî de, endama Merkezê Cigêrayîşanê Jineolojî û akademîsyene Nagihan Akarsel, verê keyeyê xo de pê herîşêko çekdar amê qetilkerdene. No cinayet, sey parçeyêkê polîtîkayanê Tirkîya yê operasyonanê teberê sînorî, zextanê vera azadîya akademîke û şîdetê sîstematîkî yê vera sucanê fikîrî derbasê tarîxî bi.
Nagihan Akarsel, serra 1970 de Konya de amê dinya. Zanîngehê Gazî de Fakulteya komunîskasyonî wende. Hema serranê xo yê ciwanan de eleqeyêka xorîne pawite heqanê cinîyan, edaletê komelkî û seyyewbînanîye ser. Akarsel, serranê dergan sey rojnamegere û nuştox xebitîye. Xeberanê serê cinîyan û cigêrayîşanê serê cinîyan de gelek xebatê muhîmî kerdî. Warê Jineolojî û rojnamegerîya cinîyan de xebatê ke rayîr açarnayî, viraştî.
Cigêrayîşê Jineolojî
Nagihan Akarsel, endamanê Merkezê Cigêrayîşanê Jineolojî yê tewr vernîyan ra yewî bî û edîtorîya kovara Jineolojî kerdêne. Jineolojî, mana xo “zanayîşê cinî” ya û yew şaxê zanîstî yo ke mîyanê dîsîplînan de yo, bindestîya ke cinîyan tarîx de dîya, rolê înan ê komelkî û têkoşînê înan ê xelisîyayîşî cigêrayeno. Akarsel, bi serran o şaristanê Silêmanî yê Herêma Kurdîstanî de cuwîyayêne. Uca de cigêrayîşanê xo domnayne, nuştine û serê heqanê cinîyan de xebitîyayêne. Hewa û şertê Silêmanî ke goreyê cayanê bînan ewle bî, firsend dayêne aye ke xebatanê xo bi hawayêko azad bido dewamkerdene.
4ê Citmenga 2022î: Anatomîya yew cînayetî
Rojnameger-nuştox Nagihan Akarsel, saete 10:00 de verê keyeyê xo yê Silêmanî de raştê herîşêko çekdar amê. Akarsel, ca û wextê serebûtî de wefat kerd û cenazaya aye berde Dezgehê Tipê Edlî yê Silêmanî. Kanalanê televîzyonî yê herêmî yê Silêmanî îlan kerd ke sûîqest hetê kesêko çekdar û nasnamenedîyarî ra, pey ra bi 11 guleyan ameyo viraştene. No tarzê înfazê profesyonelî mojneno ke herîş bi hawayêko plankerde û organîze ameyo caardene.
Kiştişê Akarsel, mîyanê pawitoxanê heqanê cinîyan, rojnamegeran û akademîsyenan de şok û hêrsêko gird viraşt. Xeylî rêxistinanê sîvîlan û saziyanê demokratîkan no cinayet şermezar kerd û waşt ke faîlî bêrê dîyene.
Cipersayîş û cigêrayîşê adaletî
Rayedarê Herêma Silêmanî eşkera kerd ke înan derheqê herîşî de cipersayîş dayo destpêkerdene. Labelê demêko derg netîceyêko şênber nêvejîya û nasnameyê faîlan nêzanîya. Goreyê xebera JinNewsî, rojnameger-nuştoxere Nagihan Akarsel saete 10:00 de verê keyeyê xo yê Silêmanî de rastê herîşêko çekdar amê. Cigêrayîşanê ke dima ameyî kerdene de, malumatî vejîyayî meydan ke herîşker Anqara ra ameyo, la no kes demêko kilm de bi vîndî.
Rêxistinanê heqanê merdiman, rêxistinanê rojnamegeran û saziyanê mîyanneteweyîyan waşt ke cinayet bêro cipersayene û faîlî bêrê muhakemekerdene. La ser ra di serran ra zêdeyêr wext vîyart la kes nêame muhakemekerdene.
Însîyatîfê Adaletî
Serrêke verê cû seba Nagihan Akarsel Însîyatîfê Adaletî ame awankerdene. A serre ra verê, 4ê Citmenga 2022 de rojnamegera kurde, akademîsyen û aktîvîsta heqanê cinîyan Nagihan Akarsel, Herêma Kurdistanê Federe de… No însîyatîf, seba ke kesê ke emrê cinayetî dayo bêrê muhakemekerdene, têkoşîn dano.
Cigêrayîşê serê Jineolojî
Xebatê Akarsel ê serê Jineolojî, seba awankerdişê bingeyê zanayîşê cinî de beşdarîyê muhîmî bî. Aye, tesîrê sîstemê patryarkalî yê serê cinîyan analîz kerdêne û rayîranê xelisîyayîşê cinîyan munaqeşe kerdêne. Akarsel, muhîmîya rojnamegerîya ke bi perspektîfê cinî bêra kerdene ser o vinderte û derheqê ey de ke babetê cinîyan xeberan de ganî senî bêrê destgirewtene, yew hawayo newe vist verî. Sey edîtora kovara Jineolojî, aye no war de gelek meqaleyê akademîkî weşanayî û seba cigêrayoxanê ciwanan mentorîye kerde.
Nuşteyî û kitabê aye
Meqaleyê ke Akarsel serê heqanê cinîyan, seyyewbînanîya cinsîyetî ya komelkî û têkoşînê cinîyan ê Rojhelatê Mîyanênî de nuştî, mîrasêko akademîk o muhîmî xo dima veradayo.
Tirkîya de cinayetê rojnameger û akademîsyenan ra ê yê tewr zafî yan nêameyê roşnîkerdene yan zî faîlê înan ceza nêgirewta. Nê rewşî, yew kulturê bêcezaverdayîşî viraşto ke cinayetanê neweyan rê zî cesaret dano. Tirkîya, serranê peyênan de Iraq û Sûrîye de operasyonanê teberê sînorî yê hîrayan virazena. Nê operasyonî, teberê hedefanê leşkerî de, eşkenê aktîvîstanê muxalîfan, rojnamegeran û akademîsyenan zî hedef yenê girewtêne.
Kiştişê Akarsel yê Silêmanî, derheqê fealîyetanê Tirkîya yê herême û sûîqestanê bi hedefî de persanê cîddîyan ano rojev. Îdîayê ke vanê herîşker Anqara ra ameyo, nê girêdayîşan hîna zî hêz kenê. Serebûtê Akarsel tena nîyo. Serranê peyênan de gelek aktîvîst, rojnameger û sîyasetmedarê kurdî yê ke Iraq û Sûrîye de cuwîyenê, rastê herîşanê winayênan ameyê.
Mehdudkerdişê azadîya akademîke yê Tirkîya, standardanê mîyanneteweyîyan ra zaf pey de mendo. Pêmayîşanê sey Îndeksê Azadîya Akademîke de Tirkîya rêzanê cêrênan de ca gêna.
Tehdîtê sîstematîkî vera rojnamegerîye
Tirkîya, dinya de welatanê ke tede tewr zaf rojnamegerî tepişte yê, înan ra yewa. Qanûnê têkoşînê vera terorî, seba hedefgirewtişê rojnamegeran yenê şuxulnayene. Rojnamegerê cinî û aktîvîstî, hem meslegê xo ra hem zî cinsîyetê xo ra, rastê zextêko di qatî yenê. Tacîzê cinsî, tehdîtî û herîşî zaf vila biyê.
Mîsalê Nagihan Akarsel
Hem pawitoxa heqanê cinîyan hem zî rojnamegera kurde bîyayîşê Akarsel, aye verba tehdîtanê zafhetîyan de veradaya. Akademîsyen û rojnamegerê cinî, mîyanbirrê şîdetê sîstemê patryarkalî û zextê dewlete de cuwîyenê. Tirkîya de akademîsyen û rojnamegerê ke serê mesela kurdan de xebitîyenê yan zî fikrê xo vanê, benê hedefêko xusûsî.
Nasnameyê kurdî yê Akarsel
Rojnameger û akademîsyena kurde bîyayîşê Nagihan Akarsel, hedefgirewtişê aye de faktorêko muhîm o. Rojnamegerê ke bi kurdkî weşan kenê û akademîsyenê ke serê kulturê kurdan de xebitîyenê, tim binê tehdîtî de yê. Cinayetê rojnameger û akademîsyenan, îxlalêko eşkera yê huqûqê heqanê merdiman ê mîyanneteweyî yo. Azadîya îfadeyî, heqêko bingeyên o. Her serre 4ê Citmenge de Nagihan Akarsel yena yadkerdene û têkoşînê seba azadîya akademîke û azadîya îfadeyî yeno vîrardiş.
Mîrasê Nagihan Akarsel
Xebatê Nagihan Akarsel ê serê jineolojî, seba neslanê ke do bêrê, çimeyêko muhîm o. Fikrê aye, cigêrayoxanê ke warê zanayîşê cinî de xebitîyenê rê, ilhamdayîşî domnenê. Mergê Akarsel, bi sembolê têkoşînê azadîya fikrî û azadîya akademîke. Her serre yadkerdişê aye, mojnayîşê domkerdişê nê têkoşînî yo.
Ser ra di serran ra zêdeyêr wext vîyerto, la qatilê Akarsel hema zî nêameyê muhakemekerdene. Keyeyê aye û paştgîrê aye, têkoşînê edaletî domnenê. Vîrardişê Nagihan Akarsel, wayîrvejîyayîşê fikranê aye û têkoşîndayîşê seba edaletî, mesulîyetê heme pawitoxanê azadîye yo. Têkoşînê seba azadîya akademîke û azadîya îfadeyî, ganî bi domnayîşê xebatanê jineolojîkî yê ke mîrasê Akarsel ê, bêro domnayene. Her cinayetê rojnamegerî, îxlalê heqê komelî yê zanayîşgirewtişî yo. Her cinayetê akademîsyenî, qetilkerdişê zanîştî û fikrê azadî yo. Yadê Nagihan Akarsel, do tim û tim bi vîrê ma bîyaro ke no têkoşîn dewam keno.
