Şaîrê ziwanê kirmanckî yo namdar Saît Baksî eke beno wisarnan yeno dewa Civrake de weşîya xo rameno. Zê dewanê Dêrsimî ey bînan dewa ey zî 94î de yena veşnayene û beno koçber. Peyser yeno ke banî rijîyayê, newe ra virazeno û yeno dewa xo.
Ma şîme dewa Civrake de bîme meymanê şaîrê ziwanê kirmanckî yo namedar Saît Baksî. Civrake girêdayîyê Qişleya Dêrsimî ya. Zê zaf dewanê Dêrsimî Civrake zî 94an de hetê dewlete ra yena veşnayene. Şarê xo koç keno şono welatanê bînan. Kê Saît Baksî cî bar kenê şonê.
Zamanê vêreno ra tayê dewijî peyser gêrenê ra yenê dewa xo. Saît Baksî zî zêde nêşkeno welatanê xerîban de vindo. Yeno dewa xo. Banê xo rijîyayê tawa şune de nêmendo. Newe de xo rê banan virazeno û bi serrano ke yeno hardê dewrêşî ser, jiyar û dîyaranê xo ser.
‘Zon kamîya ma ya, îtîqat û kulturê ma yo’
Derd û kederê şaîrî ziwanê xo ser ro yo. Çand û kultirê hardê dewrêşî ser ro yo. Vano ke, “Ma ke zon û îtîqat û kûltûre xo ra vayîr nê vejîyayîme, tengîye yena ma ser. Sare ma darîyo we şîyo her jû cayê de ro. Ma çixa ke bese kerdî zon û îtîqat û kulturê xo ra wayîr vejîme, poştî bîderime ci. Ma tengîyederîme, ma dest zaf çi ne mend. Zonê ma tengîye de ro.”
‘Mordemanê kanan ra wayîr vejîme’
Heşarê rastîya ziwanê kirmanckî yo, zano ke kal û pîrê ma eyê ke mendê çimeyê ziwanî, îtîqatî û kulturîyê. Aye ra vano ke qîmetê kalan bizanê. Wina vano, “Mordemanê kanan xo vîrî ra mekerîme, înan bîyarime zon. Destê înan ra çiqas amo raya xo de şîyê, zonê xo vîra xo ra nêkerdo, îtîqat vîra xo ra nêkerdo, namê kirmancîyê hatanû nika ardo. Ma raya înan ra şêrime. Înan de zaf çîyê raştî estê.”
’Zon ke çin bi çitur raya xo ramena?’
Goreyê Saît Baksî Dêrsim kanîyê ziwan û kultirîyo û heta nika nêbirîyo amo. Venga gencan dano vano şima ravêr berê. Goş bidime ser se vano: “Zon ke çin bi, to çitur raya xo ramena? Çitur namê jar û dîyaranê xo veng dana? Çitur îtîqatê xo ser venga heqî dana? Zon kûltûrû virazeno, zon ke çin bi, kultur kî nêmaneno. Dersim kanîyo hatanû nika amo, şima gêncî ravêr berêne.”
‘Şaîrê Dêrsimî ke nêbîyêne na zon zî nêbîyêne’
Şaîranê Dêrsimî yê verênan ê namdaran bi rêzdarîye ano xo vîrî. Vano say kilamanê inan ewro no ziwan, kultur û îtîqat payra yo. “Kilamê ma, zonê ma, kultirê ma şaîran hetanû nika ardê. Ma kî kilamanê înan vanîme. Waxtê verenî de çi biyo, çi qewimîyo înan bi kilamanê xo vato. Sey Qajî şaîre de pîlo. 38î ra ver çi ke bîyo nê bîyo Sey Qazî pê kilamanê xo vato. Hêşîrîye, vesanîye, zerê Dêrsim kanîye de çi bîyo va to. Şa Heyderî kî eşq ser, heskerdene ser se û ju kilamî vatê. Şa Heyder eşqê Dêrsimî yo. Olîyê Uşenê Îmamî Ovacixe ra yo û Kurêsiz o. Zafêrî 38î sêr vatê. Kilama ‘Derê Laçî’ ey vata. Ma înû xo vîrîra nêkeme.
Tarîxê Dêrsimî de çi bîyo çi nêbîyo, saîran, sarê ma Dêrsim kanîye de ardê zonî ser, ma înan ra, kilamanê înan ra misayî me. Zerê kilaman de zaf çî est o. Sarê ma yê nikayî ‘zon, îtîqat û kûltûre xo vîra xo ra mekerê. Vatena mi şimarê nawa.”
