Nikola Tesla (1856-1943), sey yewê mîmaranê serdemê elektrîkî yê modernî yeno qebulkerdene û mucîd, muhendîsê elektrîkî û fîzîkzanêko amerîkanî yo ke eslê xo sirb o. Her çiqas sey averberdoxê pergalê Mîyaneyê Alternatîfî (AC) bêro şinasnayene zî, xebatê Teslayî naye ra zaf hîra yê.
Ez wazena na meqale de derheqê Tesla de ke mucîdê xeylê îcadanê neslê neweyî yo, malumatî bidî şima, la xebatê Nikola Teslayî do tim sey sirrêk razdarîya xo bipawê.
Cuye û perwerde
Nikola Tesla, 10ê Temmuza 1856î de, Smiljan de (ewro aidê Xirvatistanî yo) ke giredayeyê Împaratorîya Awusturya bî, ame dinya. Piyê ey Milutin Tesla papazêko Ortodokso Sirb bî, maya ey Đuka Mandić zî cinîyêka bêperwerde la jîhat bîye. Hafizaya Teslayî ya fotografîke û qabîlîyetê ey ê fikirîyayîşê dîdarî, qîjanîya ey ra nata bala antêne.
Tesla, 1875 de Zanîngehê Teknîkî ya Grazî de dest bi perwerdeyê endazyarîye kerd, dima ra Zanîngehê Pragî de dersê felsefe û matematîkî girewtî. Key ke 1881 de Budapeşt de dest bi karî kerd, prensîbê warê manyetîkî yê geyrayoxî keșf kerd – no keșf do dima bibîyêne bingeyê motorê AC’yî.
Koçê Amerîka û têkilîya bi Edisonî reyde
Tesla, 1884 de koçê Amerîka kerd û hetê Thomas Edisonî de dest bi karî kerd. Labelê mabênê Edisonî ke pawitoxê pergalê DC (mîyaneyo rast) bî û Tesla ke averberdoxê pergalê AC (mîyaneyo alternatîf) bî, reqabetêko ke bi nameyê “Lejê Mîyaneyan” yeno şinasnayene, dest pêkerd. Pergalê AC yê Teslayî îsbat kerd ke seba rakerdişê elektrîkî yê menzîldergî deha randiman o û bî bingeyê pergalê elektrîkî yê ke ma ewro xebitnenê.
Motorê AC û warê manyetîkî yê geyrayoxî
Îcadê Teslayî yo tewr muhîm motorê AC’yî, rayîrêko şoreşgêr bî seba çarnayîşê enerjîya elektrîkî bi enerjîya mekanîke. Prensîbê warê manyetîkî yê geyrayoxî bingeyê motoranê elektrîkî yê modernan ano pê. Bobînê Teslatî ke 1891 de aver berd, transformatorêko ke eşkeno elektrîkê frekansberzî û voltajberzî bivireşo. No îcad, averberdişê teknolojîya bêtel û aganîdayîşê radyoyî de rolêko krîtîk kay kerd.
Rakerdişê hêzî yê bêtel
Tesla, babeta rakerdişê elektrîkî bi hawayêko bêtel de xebatê pêşengî kerdî. Ceribnayîşê ke ey laboratuwarê xo yê Colorado Springsî de kerdî, mojna ke rakerdişê hêzî yê bêtelî mumkîn o.
Teknolojîya radyoyî
Tesla ke verîya Marconi ra bingeyê teknolojîya radyoyî eşt, 1943 de hetê Mehkemeya Berze ya DYA ra sey mucîdê radyoyî yê raştikênî ame qebulkerdene.
Xebatê Nêşinasîyayeyî û Razdarî
Projeyê Wardenclyffe
Yewê wewnanê Teslayî yê tewr pîlan projeyê Birca Wardenclyffe bî ke armancê ey awankerdişê pergalê agahîdayîşî û vilakerdişê hêzî yê bêtelî yê kurewî bî. Na birca ke bi fînansmanê J.P. Morganî Long Island de virazîyaye, semedê problemanê fînansî ra nêamê temamkerdene û 1917 de rijîyaye.
Projeyê “Death Ray” (Tîrêja Mergî)
Yewê xebatanê Teslayî yê tewr minaqeşeyinan, pergalêko çekî bî ke ey bi nameyê “teleforce” namekerdene. Armancê nê pergalî bi tîrêja perçeyan a xestkerdî warokerdişê teyareyanê dişmenî bî. Tesla no proje pêşkêşê xeylê hukmatan kerd la yewî zî cîdî nêgirewt.
Ceribnayîşê lerzayîşî yê frekansnizmî
Tesla cigêrayîşî kerdî serê tesîranê lerzayîşê frekansnizmî serê bedenê merdimî û dormeyî de. Nê xebatî heta îdîayanê viraştişê makîneya erdlerzî resayî. Yeno îdîakerdene ke ceribnayîşê lerzayîşî yê ke Tesla laboratuwarê xo yê Manhattanî de kerdî, banê dormeyî lerznayê.
Cigêrayîşê elektrîkê atmosferî û îyonosferî
Tesla, ceribnayîşanê xo yê Colorado Springsî de, serê elektrîkê atmosferî û îyonosferî de cigêrayîşî kerdî. Nê xebatî, sey projeyanê ewroyênan ê HAARPî (High Frequency Active Auroral Research Program) bîyî.
Ceribnayîşê wextî û dimensîyonan
Defteranê Teslayî de, derheqê tebîetê wextî û dimensîyonanê cîyayan de notê spekulatîfî est ê. Hende teorîsyenî îdîa kenê ke Tesla serê seyahatê wextî de xebitîyayo, la nê zafêr spekulasyon ê.
Ceribnayîşê tîrêjanê X
Çend wext dima ke Röntgenî tîrêjê X keșf kerdî, Tesla zî nê warî de xebitîya. Goreyê tayê çimeyan, beno ke Tesla tîrêjê X verîya Röntgenî ra keșf kerdbî.
Kesayetî û Huyê Teslayî
Wayîrê hafizayêka fotografîke bî û eşkayêne îcadanê xo bi temamî zerrîya xo de tesarim bikero. Bi amaran obsesyonê ey estbî, bi taybetî hezê amaranê ke bi 3 bare benê, kerdêne. Germofobîk bî û babeta pakîye de takintiyin bî. Bawer kerdêne ke mabênê ey û kevokan de bestoxîyêka xusûsî est a. Qet nêzewijîya û têkilîyanê nêzdî yê bi cinîyan ra xo dûrî girewt. Zaf tay rakewtêne û tim xebitîyayêne.
Teorîyî û spekulasyonî
Bawerîya Teslayî ya ke alem lerzayîş û frekansan pêk yeno, tayênan berda hetê teorîyanê heqîqetê zafboyutî ser. Xebatê Teslayî yê elektrîkê atmosferî, bîy bingeyê teorîyanê enerjîya serbestî. Nê teorîyî cigêrayîşê çimeyê enerjîya bêsînor û bêpereyî dekerenê xo mîyan.
Eleaqeyê Teknolojîya UFOyî; tayê cigêrayoxanê UFO’yî vanê ke xebatê Teslayî yê antî-kêşayîşê erdî û propulsîyonê elektromagnetîkî, eşkenê bingeyê teknolojîya UFO’yî bibê.
Mîrasê Teslayî û tesîrê modernî
Xebatê Teslaî teknolojîya ewroyîne de hema zî tesîrdar ê;
Wesayîtê Elektrîkî: Nameyê şîrketê Tesla Motorsî nê mucîdê pîlî ra yeno.
Teknolojîya Bêtel: WiFi, Bluetooth û teknolojîyê şarjkerdişê bêtelî.
MRI û Vînayîşê Tibî: Bobînê Teslaî cîhazanê MRI de yenê xebitnayene.
Teknolojîya Radarî: Xebatê radyoyî yê Teslaî bingeyê teknolojîya radarî anê pê.
Dima ke Tesla 1943 de merd, vesîqe û notê ey ê ke hetê FBI’yî ra dest ser o ameyî ronaye, hema zî bi temamî seba raya pêroyî nêameyê eşkerakerdene. Na rewşe, teorîyanê ke vanê; Tesla serê projeyanê nimiteyan de xebitîyayo, hîna xurt kena.
Netîce de…
Nikola Tesla, yewê fîguranê tewr razdar û vîzyoneran ê tarîxê zanistî yo. Îcadê ey ê şinasîyayeyî bingeyê cuyayîşê ma yê modernî anê pê, la xebatê ey ê nêşinasîyayeyî hema zî zanyar û cigêrayoxan meşxul kenê. Qiseya Teslaî: “Eke şima wazenê alemî fam bikerê, hetê enerjî, frekans û lerzayîşî ra bifikirîyê” nêzdîbîyayîşê ey ê zanistî xulasa kena.
Tesla tenya mucîd nê, eynî wext de vîzyonerêko ke ameyox dîyêne, bî. Ey xeylê averşîyayîşê teknolojîkî yê ke ma ewro ciwîyenê sey agahîdayîşê bêtel, transportê elektrîkî û enerjîya newekerdişe, desan serran verî ra dîbîyî. Beno ke xebatê ey ê nêşinasîyayeyî, sirranê ke zanistî hema keșf nêkerdê, xo de nimnenê û ma eşkenê ameyox de boyutanê dehayê Teslayî yê raştikênî deha rind fam bikerê.
Nê mucîdê dehayî, bi qiseya xo “Ameyox ê mi yo” raşt vejîya û ma ewro hema zî binê roşna vîzyon û îcadanê ey de ciwîyenê.
