Edene- Komek hunermend û xebatkarên çanda Kurdî ji bo pêşxistin û parastina çanda Kurdî li herêma Çukurovayê bi navê Anavarza dê saziya çand û hunerê vekin. Rêveberên saziyê destnîşan kirin ku dê li dijî polîtîkayên bişaftinê hunera azad li pêş bixin.
Di salên 1990î de li Bakurê Kurdistanê gelek gund ji aliyê dewletê ve hatin şewitandin û valakirin. Bi hezaran Kurd koçî bajarên wek Edene û Mêrsînê kirin. Piştî ku bi deh hezaran Kurd koçî Edenê bûn, li vir ji bo çand, ziman û hunera xwe biparêzin ketin nava hewldanan. Piştî hewldanên dirêj Navenda Çanda Mezopotamyayê (NÇM) ava kirin. Piştî NÇM hat avakirin di bin baneyê NÇMê de Koma Rewşen, Koma Raperîn, komên govendê, komên şanoyê, Teatra Yekbûn, Koma Zarokan, Koma Şitlên Azadî xwe bi rêxistin kirin û çalakî û şahiyên çand û hunerî bi rê ve birin. Di sala 2016an de Navenda Çanda Mezopotamya ya Edeneyê bi rêya KHKê hatibû girtin. Gelê Kurd li dijî vê girtin û qedexekirina sazî û dezgehên xwe bêdeng nema û saziyên xwe ji nû ve saz kir. Piştî salan li Edeneyê saziya bi navê ANAVARZA tê avakirin. Rêveberên Navenda Çandê ya Anavarzayê ya Edenê têkildarî avakirina saziyê axivîn.
Saziyên çand û hunerê li dijî bişaftinê hatin damezrandin
Mahsun Gunsel diyar kir ku pergala ku îro hatiye avakirin li ser înkarkirina gelê Kurd hatiye avakirin û wiha got: “Desthilat ji bo polîtîkayên qirkirina fizîkî û çandî pêk bînê ketibû nava tevgerê. Saziyên çand û hunerê di destpekê de li Amed, paşê li Stenbol û li Edenê di sala 1993yan de li dijî bişaftinê hatin avakirin. Vekirina saziyên çand û hunerê ji aliye civakê ve wê demê bi kelecanek mezin hate peşwazîkirin, ji ber ku civaka Kurd dizanibû ku saziyên çandê ji polîtîkayên bişaftinê re bersiveke girîng e.”
‘Em dixwazin li dijî modernîteya kapitalîst hunera alternatîf ava bikin’
Mahsun Gunsel anî ziman ku salên berê her dem gef û êriş li ser saziyên wan hebû û wiha got: “Dixwestin saziyên me ji holê rakin. Lê bêguman saziyên çandê li dijî zext û êrişan hebûna xwe parastin û bi xebaten xwe yên kolektîf li dijî modernîteyê kapitalîst hunera alternatîf afirand. Saziya çand û hunerê bi xebatên kolektîf hewldan ku ji pêdiviyên civake re bibin bersiv.”
‘Me dest ji helwesta xwe bernedaye’
Mahsun Gunsel bi bîr xist ku di sala 2016an de hemû sazî û komeleyên çand û hunera Kurdî bi êrişan re rû bi rû man û NÇMa Edeneyê jî bi KHKê hat girtin û wiha axivî: “Ji bo pêşî li polîtîkayên bişaftinê werin girtin civak tev li xebatên saziyê dibe. Gelek çandên cuda bi vê polîtîkayê bişaftinê hatin helandin. Lê gelê Kurd bi saziyên xwe ve li dijî van polîtîkayan li ber xwe da û bi ser neket. Kurd hebûn, çand û nasnameya xwe parast. Zext û êriş li ser çand û nasnameya Kurdan rê li ber hêrsê vekir û gel bi her awayî xwedî li saziyên xwe derket. Ji ber vê yekê jî bi KHKê saziyên çandê û ziman hemû girtin. Lê her çiqasî pergal di polîtîkayên bişafitnê de bi israr be jî em jî di helwesta xwe de bi israr in û bi paş ve gavê navêjin.”
‘Em hewld didin bi rol û rista xwe rabin’
Mahsun Gunsel anî ziman ku bi qasî 3 sal in ku saziya dawî ya çand û hunerê Binevş jî ji aliyê pergalê ve hatibû girtin û li Herêma Çukurovayê di warê çand û hunerê de kêmasiyek hebû û got: “Ji bo valahî ji holê rabe em ketin nava tevgerê. Me saziya çand û hunerê bi navê ANAVARZAYÊ vekir. Di 7ê Kanûnê jî em ê bi beşdariya gel merasîma vekirina saziyê li dar bixin. Îro di pêşengiya Serokatî de pêvajoyek nû hatiye destpêkirin û em dizanin ku di vê pêvajoyê de yek ji barê herî girîng jî dikeve ser milê saziyên çand û hunera Kurdî. Em ê hewl bidin ku di pêvajoyê de bi rol û rista xwe rabin. Gelê Kurd çawa berê xwedî li saziyên xwe derdiket dê li Anavarzayê jî xwedî derkeve.”
‘Ev sazî ji bo me jinên Kurd serbilindahî ye’
Rêvebera Anavarzayê Gulbahar Akman jî destnîşan kir ku qada hunerê ji bo hemû mirovan wekî nan û av pêwist e û wiha got: “Civakek bixwaze xwe bide naskirin di serî de dikare bi çand û hunerê xwe bide nasîn. Ji bo gelê Kurd jî çand û huner li dijî bişaftinê gelek girîng e. Em jî wekî gelê Kurd îro di bin polîtîkaya bişaftinê de ne. Li dijî bişaftinê bi salan e em li ber xwe didin. Li ser daxwaza gelê xwe em jî wekî jinên Kurd îro saziya xwe li Herêma Çukurovayê vedikin. Ev gav ji bo me sekeftinek e. Ev serkeftin li dijî qirkirina çandê avakirina çandeke azad e.”
‘Em dixwazin hunerekî azad ava bikin’
Gulbahar Akman herî dawî anî ziman ku ciwanên Kurd îro di bin bondora polîtîkayên bişaftinê de ne û got: “Em naxwazin civaka me belav bibe û têk biçe. Lê em ê li dijî vê bisekinin û bi hunereke azad ava bikin. Aramanca me ew e ku di demekî kurt de huner û çanda xwe li pêş bixin.”
‘Huner û çand yekîtiyê ava dike’
Dîlan Yîgît jî diyar kir ku çand nasnameya civakekê nîşan dide û wiha got: “Çand û huner qalîteya jiyana civakê nîşan dide. Çand û huner danûstandina civakê xurt dike. Çand û huner nasname û nirxên civakî nîşan dide. Huner û çand civakî dîrokî ye û yekîtiyê ava dike.”
Anavarza tê maneya navê Edeneyê berê ye û di serdema Împaratoriya Romayê de navê Anavarza hatiye bikaranîn.
