Li Bakur û Rojhilatê Sûriyê piştî şoreşa 19ê Tîrmeha 2011an zêdetirî 100 saziyên ragihandinê vebûn. Nêzî Hezar û 700 rojnameger karê ragihandinê dikin û ji sedî 60ê wan jin in.
Hevserokê YRA ya Rojava Dilyar Cizîrî, anî ziman ku piştî şoreşa 19ê Tîrmehê, li Rojava ragihandina azad pêş ket û zêdetirê wan jin in. Dilyar Cizîrî destnîşan kir ku êrîşên Dewleta Tirk li ser ragihandinê zêde ye û heta niha 31 endamên ragihandinê di êrîşên Dewleta Tirk û komên girêdayî wê de jiyana xwe ji dest dane.
Di serdema Rejîma Baas de hemû xebatên ragihandinê yên muxalif qedexe bûn. Saziyên ragihandinê yên heyî hemû di destê Rejîma Baas de bûn û xizbeta rejîmê dikir. Li Sûriyê Rejîma Baas bi awayekî hişk desthilatdarî xistibû destê xwe. Bi dehan salan bi vê desthilatdariyê Sûriye xist kontrola xwe. Rê nedida ku tu dezgeh û saziyên ragihandinê bên vekirin. Destûr nedida ku her kes beşên ragihandinê bixwîne. Di salên dawî de rê li pêşiya xwendinê hat vekirin. Lê vê carê derfetên kar nedidîtin. Yên beşa ragihandinê dixwend neçar diman ku li qadek din kar bikin. Li Rojava xebatên ragihandinê yên fermî tunebûn. Yên heyî jî di xizmeta rejîmê de bûn.
Piştî Tevgera Azadiyê xebatên xwe li Bakur û Rojhilatê Sûriyeyê pêş xistin, xebata ragihandinê di aliyê nivîskî de pêş ket. Dema yekem partiya Kurd ava bû gelek kovar derketin. Wekî Gelawêj, Stêrk hatin çapkirin. Piştî partî hatin avakirin, her partiyekê kovara xwe çap kir. Lê di aliyê belavkariyê de zahmetî hebûn. Bi piranî bi zimanê erebî dihatin çapkirin. Piştî 1982an li Ewropayê kovara Berxwedan hat çapkirin. Ji bo Rojava rûpelek hat veqedandin. Bi zimanê erebî weşan dikir. Ev wekî destpêka rojnamegeriya Kurdî ya azad bû. Piştre Dengê Kurdistan û Sorgul dest bi weşanê kirin. Xebatên ragihandinê li Lubnanê pêş ketin. Piştî ku di 2008an de KCKa Rojava hat ragihandin, xebatên ragihandinê jî dest pê kir. Lê hemû xebatên ragihandinê bi awayekî veşarî dihat kirin. Di 2007an de yekemîn Konferansa Ragihandinê hat lidarxistin. Gelek ciwanên xebatên ragihandinê dikirin, hatin girtin û rastî îşkenceya giran hatin.
Hevserokê Yekîtiya Ragihandina Azad (YRA) a Rojava Dilyar Cizîrî têkildarî rewşa Rojnamegeriya li Bakur û Rojhilatê Sûriyeyê nirxandin kir û got: “Bi Şoreşa Rojava re, li ser zemîna konferansên 2007-2009an pêşiya rêxistinkirina ragihandinê vebû. Beriya Şoreşa 19ê Tîrmehê ku serhildanên gel dest pê kir, xebatek berfireh hat meşandin. Xebatkarên ku berê bi dizî kar dikirin, êdî aşkere xebatên ragihandinê kirin. Ciwanên nû tev li xebatên ragihandinê bûn. Di 2012an de Rojnameya Ronahî dest bi weşanê kir. Amadekariyên Ajansa Nûçeyan a Hawarê (ANHA) dest pê kir. Ewil di bin baneyê ANFê de beşên erebî hatin vekirin. Piştre di Adara 2013an de ANHA ava bû. Ronahî TV di sala 2012an de dest bi weşanê kir. Îro li Bakur û Rojhilatê Sûriyeyê bi sedan xebatkarên ragihandinê karê ragihandinê dikin. Bi piranî jin in. Ev nîşan dide ku şoreşê çiqas zemîn ji ragihadinê re vekiriye û çiqas ragihandin pêş ketiye.”
Rojava bû qubleyek xebatên ragihandinê
Hevserokê YRAyê Dilyar Cizîrî da zanîn ku niha li Bakur û Rojhilatê Sûriyê zêdeyî Hezar û 700 xebatkarên ragihandinê hene û wiha berdewam kir: “Nêzî 100 saziyên ragihandinê ku hatine ruhsatkirin hene. Gelek ji wan jî di saziyên navdewletî de dixebitin û xelkê herêmê ne. Li kêleka Ronahî TV, Rojava vebû. Dîsa televizyona Erebî El Yewm vebû. Jin TV beşe mezin li vir xebatê dikin. Gelek produksiyon li vir bernameyan çêdikin.”
Piranî jin in
Hevserokê YRAyê Dilyar Cizîrî, destnîşan kir ku piştî şoreşê gelek sazî û dezgehên ragihandinê hatin vekirin û wiha lê zêde kir: “Saziyên ragihandinê hinek li ser înternetê û hinek bi rêbazên cuda xebatên ragihandinê dikin. Zêdeyî Hezar û 700 xebatkarên ragihandinê hene û ji sedî 60 jin in. Bi şoreşê re ragihandina ku karibe nûnertiya civakê bike pêş ket. Di nava şoreşê de hem xwe perwerde kirin û hem hevalên xwe perwerde kirin. Îro li zanîngehan zemîn hatiye avakirin. Li Zanîngeha Kobanê, li Zanîngeha Rojava û li Zanîngeha Şerq, perwerdehiya ragihandinê tê dayîn. Dîsa ji bo perwerdekirina rojnamegeran akademî hatine avakirin. Lê dîsa pêwistiya me bi ragihandineke hîn zêdetir heye. Divê di aliyê pîşeyî de gavên zêdetir bêne avêtin. Pêdiviya me bêtir di aliyê pîşeyî de heye. Hejmar heye. Lê aliyê pîşeyî lawaz e. Êrîşên li ser Bakur û Rojhilatê Sûriye xebatên ragihandinê giran kirin. Piraniya komên çekdar ên li Sûriyê şer dikin, ji aliyê Sûriyê ve hatine destkerkirin û perwerdekirin. Me gelek endamên DAIŞê dîtin ku ji Tirkiyeyê derbasî Bakur û Rojhilatê Sûriyê bûne.”
31 rojnameger hatin kuştin
Dilyar Cizîrî bal kişand ser êrîşên li dijî Rojnamegeran û ev agahî parve kir: “Di êrîşên Tirkiye û komên girêdayî wê de heta niha 31 hevalên me yên ragihandinê şehîd bûne. 17 kes di êrîşên balafirên şer de jiyana xwe ji dest dan. Niha li seranserî sînor balafirên bêmirov êrîşan dikin. Herî dawî li ser xeta Bendava Tişrînê 3 hevalên me yên rojnameger Nazim Daştan, Cîhan Bîlgîn û Egît Roj di êrîşa balafiran de şehîd bûn. Xeteriya Dewleta Tirk a li ser çapemeniyê zêde ye. Sazî û dezgehên navdewletî jî heta niha rola xwe pêk neanîye. Ji bo êrîşên Dewleta Tirk bêne rawestandin tu hewldanên wan tune ne.
Dilyar Cizîrî herî dawî ji bo parastina rojnamegeran jî axivî û wiha got: “Wekî YDAyê em parastina rojnamegeran ji bo xwe wekî erk dibînin. Em parastina hemû rojnamegerên Sûriyê ji bo xwe erk dibînin. Ji bo eşkerekirina binpêkirina mafên rojnamegeran jî me komite ava kirine. Em raporan amade dikin. Em hewl didin xwe bigînin sazî û dezgehên navneteweyî. Ji bo şewirê xebat didomin. Lê êrîşên dewleta Tirk didomin. Mînak maşîneya xebatkarên Jin TV di 23ê tebaxa 2023an de li herêmeke sivîl bûn hedefa balafira bêmirov a Tirk. Di encamê de ajokar Nejmedîn Hec Sînan jiyana xwe ji dest da. Dîsa 2 kes jî birîndar bûn. Xeteriya li ser rojnamegeran heye. Li dijî vê yekê semîner û xebat hene. Dîsa têkiliyên me yên bi saziyên navdewletî re didomin.”
Dilyar Cizîrî herî dawî destnîşan kir ku mijara sereke parastina rojnamegeran e û wiha bi dawî kir: “Niha me wekî YRDyê ji bo parastina rojnamegeran yekîneyek ava kiriye. Ev yekîne hem di aliyê şewirmendiyê de û hem jî di aliyê parastina rojnamegeran de xebatan dike. Yekîne ji bo parastina rojnamegerên Sûriyeyê xebatan didomîn.”
