Endamê Platforma Ekolojî ya Şirnexî Ahmet Başak ard ziwan ke Şirnex de bi destê cerdevanan, lejkeran û hembarê desthilatîye xoza talan beno û va: “Eke dewlete zî bi zerrî bo, lazim o destpêkî talankerdişê xozaya Kurdistanî ra fek verado. Aştî ewta ra dest pê kena.”
Şirnex de, bi taybetî koyanê Cûdî, Gabar û mintiqa Bestayî de bi baxaneyê “ewleyî” hetê lejkeran û cerdevanan ra darî yenê birnayene û daristanî yenê talan kerdene. Her roje zêdetirî 50 kamyonî darê ke yenê birnayene, şaristananê cîya bi cîyayan de yenê rotişî. Zanîyeno ke 500 hezar ton dar Şirnex de birnayê. Heto bîn ra, koyanê Cûdî, Gabar, Avgamasya û Qilebanî de gêrayîşê madenan, komirî û petrolî zî dewam keno. Semedê birnayîşê daristanan û gêrayîşê madenan û petrolî ra xozaya Şirnexî talan bena. Şirnex de hetê walîyîye ra zaf mintiqayî her 15 rojan ra yew ray qedexe benê û şîyîşûameyîşê welatijan ser o qedexe beno. Qal beno ke nê mintiqayî şirketan rê ameyê pêşkêşkerdiş û nê şirketanê ke hembarê desthilatîye yê, xozaye wedarno. Talankerdişê xoza zaf zî bandorê xirabî heywanan û awhewayê mintiqaye keno.
Platforma Ekolojî ya Şirnexî ke binê banê Tevgêra Ekolojî ya Mezopotamyayî de ameya ronayîşî, qirkerdişê xoza rê mabên xebatanê xo dewam kena. Endamê Platforma Ekolojî ya Şirnexî Ahmet Başak derheqê xebat û plananê înan ê çalakîyanê ke verba talankerdişê xoza de yê ser o, ajansê ma (AW) rê qisey kerd.
‘Darî bi destê cerdevanan yenê birnayîşî’
Ahmet Başak va ke mintiqaya Şirnexî hêdî-hêdî verî çolîye şona û wina va: “Birnayîşê daran Şirnex de dewam keno. Heta nika Elk, Qileban de zî birnayîşê daran dest pê kerd, dewam keno. Zaf zêde darî yenê birnayene. Darî bi destê cerdevanan yenê birnayîş. Dewijan tehdît kenê, vanê; ya şima nê daran birnê ya zî ma nê daran biveşnî. Verî coğrafyaya Şirnexî %44 daristan bî la nika %8ê daristananê Şirnexî birnayê. Walîyîya Şirnexî her 15 rojan ra yew rey mintiqayan qedexe kena. Sebebê nê qedexeyan ra ma nêşkenê şîrî nê mintiqayan ke cigêrayîş bikerî ke çend darî birnayê. Vernî 4 serrî %8ê warê daristanan amebî wedariyayene. La nika nê rêje çiqas a, ma nêzanî.”
‘Xoza talan kenê, cayên tarîxî çin kenê’
Ahmet Başak bal ant ser gêrayîşê petrolî yê Koyê Gabarî û va ke bi teqandişê dînamîtan ra yew het ra xoza talan beno, hetê bînî ra zî cayên tarîxî çin benê. Ahmet Başak wina dewam kerd: “Seke Platforma Ekolojî ya Şirnexî, vera qirkerdişê xozaye de xebatanê ma est ê la ma nê xebatan kêm vînenê. Lazim o hişmendîya xoza komel de ca bigîro. Nika sebebê birnayîşê daran ra demserrî bedilyenê. Germî û wişkî zêde bîyê. No zî bandorê xirabî serê temamê komelî keno. Koyê Cûdî de her ca de qerakol û kalekol ronîyayê. Eke şirketek îhaleyî ra kewto, înan rê vanê; lazim o tu kalekol ya zî rayîrê kalekolî ronê ke ruhsat bigîrê. Gabar de zî petrol vejîya û tiya zî talanêkî zaf o. Tiya cayên tarîxî û dêrî est ê. La bi dînamîtan cayên tarîxî zî çin kenê.”
Ahmet Başak îzeh kerd ke eke Tirkîya bi zerrî bo ke problemê kurdan çareser bikero, destpêkî lazim o talankerdişê xozaya Kurdistanî ra fek verado û wina domna: “Vengdayîşê Aştî û Komelê Demokratîkî ya Rayverê Şarê Kurdî Abdullah Ocalanî zaf bandorêko gird serê komelê kurdan kerd. Eke dewlete zî bi zerrî ya, lazim o talankerdişê xozaya Kurdistanî biqedîno. Aştî ewta ra dest pê kena. Eke dewlete bi zerrî ya û pêvajo rê verpers bo, wa xozaya Şirnexî talan nêkero. Xezîneya serê erdî qedîyaya, nika destê xo eştê xezîneya binê erdî û nê hewbaranê xo rê danê. Dewlete bi baxaneyê ewleyîye mintiqayan qedexe kena la eynî mintiqayan de madenan gêrena. La nika hîna baxaneyê ewleyîye yê dewlete zî nêmendê. Hereket yew gama gird eşt la dewlete hîna yew game akerde nêeşt. Zozananê ma qedexe bîyê û mintiqayê ma qedexe benê. Lazim o nika qedexeyê serê mintiqayan zî wedarîyê.”
‘Ma hişmendîya xoza komel de vila bikerî’
Ahmet Başak dîyar kerd ke seba verîgirewtişê qirkerdişê xoza çalakîyê înan dewam bikerî û qiseyê wina qedîna: “Nika xebatê ma est ê ke tiya yew komeleya xoza bêra ronayîş û temamê sazîyan endaman beşdarî nêakomele bikerî û dest bi xebatanê verîgirewtişê talankerdişê xoza bikerî. Heta nika ma çend çalakîyî viraştî ke vera qirkerdişê xozaye de vengê xo vejî. Nika ra pey zî çalakîyê ma dewam bikerî. Heta ke fek xozaya ma ra, veradê, ma zî bela xo înan de bîdî. Ma Walîyîya Şirnexî reyde pêvînayîş kerd. Ma rapor û cigêrayîşê xo nîşanê înan dane, Walîyîya Şirnexî sûc dewijan ser o kerd û va; dewijî darî birnenê. La ma rapor û cigêrayîşanê xo walîyî ra pêşkêş kerd. Plananê ma de est o ke ma tax û dewan de xebatan bikerî. Avzelîya xoza dewijan rê vajî. Hişmendîya xoza komel de ronî. Heto bîn ra, ma planê yew meşa girseyî kenê. Ma heta vernîya Mudurîya Daristanan a Şirnexî bimeşî. Ma hewl bidî ke mintiqayê qedexekerdeyî bikewî û tiya zî ser o xebatanê ma bibî. Vengê ma heme sazîyê demokratîkan û hereketanê ekolojî rê ya ke bêrî, bi yewbînan hêza xo gird bikerî û vengê xo berz bikerî.”
