Li gorî pisporan li Tirkiyeyê piştî serdema endustriyalîzmê pêş ket, ji sedî 40ê qadên avî/avzêm ziwa bûn. Bi ziwabûna avzêman re gelek cureyên zindiyan jî winda bûn. Di 60 salên dawî de li Tirkiyeyê ji 240 golên avê 186 ji wan bi temamî ziwa bûn e.
Avzêm/Qadên Avî, yek ji cih û warên çûk, ajalên bi bask û hestî ne. Yek ji cihên herî zêde cureyên zindiyan lê pir dijîn avzêm in. Li Cîhanê û Tirkiyeyê hejmara avzêm her ku diçe kêm dibe. Qadên avzêm kêm dibin.
Li cîhanê ji sedî 6ê parzemînan avzêm in. Di nava cureyên biyolojîk û zindîweran de ji sedî 40 li qadên avzêm dijîn. Li tevahiya cîhanê di 50 salên dawî de ji sedî 35ê avzêm zuha bûn.
Li gorî rapora Peymana Parastina Qadên Avgîz-Avzem (Qadên avî) ya 2025an, ji sala 1970an heta niha ji sedî 22 qadên avî tune bûn.
Li tevahiya cîhanê 411 milyon hektar qadên avî zuha bûne. Li gorî lêkolînên zanistî wisa bidome, dê heta 2050î ji sedî 20ê din avzem (qadên avî) zuha bibin. Ku wisa bidome dê hata 20 salên din nêzî 39 trilyon dolar zerara aborî pêk bê.
Li gorî Rapora Parzemînên Dijîn ji 1970ê heta 2016an di kêmbûna popûlasyona ajalên bi hestî de, herî zêde li qadên avî (avzem) pêk hatiye. Rêjeya kêmbûna ajalên bi hestî yên li qada avî ji sedî 84 e. Ji sedî 25ê wan jî bi tunebûnê re rû bi rû ne.
136 qadên avî têne parastin
Wezîrê Daristan û Çandiniyê Îbrahîm Yumakli, di daxuyaniyeke xwe de destnîşan dike ku li tevahiya Tirkiyeyê 6 hezar û 148 qadên avî heye. Îbrahîm Yumakli diyar dike ku ev qadên avî bi qasî 1,6 milyon hektar in. Li gorî Wezareta Daristan û Çandiniyê li Tirkiyeyê 136 qadên avî hatine parastin û niha di bin parastinê de ne.
Avzêm ziwa dibin
Li gorî rapora Neteweyên Yekbûyî li Tirkiyeyê 131 qadên avî-Avzêm hatine parastin. Li gorî raporê di 50 salên dawî de nêzî 1,3 milyon hektar qada avî tune bûye.
Li Tirkiyeyê 457 cureyên çûkan heye
Li gorî lêkolînên Zanîngeha Çukurovayê jî li Tirkiyeyê 135 qadên avî (avzêm) heye û mezinbûna wan 2.155.045 hektar e.
Li gorî lêkolîna şêwirmendê Zanistê yê Komeleya Parastina Tabiata Tirkiyeyê (TTKD) Dr. Erol Kesîcî, di 60 salên dawî de li Tirkiyeyê ji 240 golên avê 186 ji wan bi temamî zuha bûne. Yên din jî di talûkeyê de ne.
